edebiyat ve sinemadaki yeri bambaşka olan, günümüzdeki bilim kurgu türünü tek başına hayal gücünün doruklarına çekmiş, özellikle judge dredd, mad max ve hatta district 9 gibi büyük sükse yapmış filmleri toptan bilim kurgu içine yerleştirip tür çatışması yaratılmasına engel olmuş bir alt türdür. sadece cyborglar, r2-d2 gibi robotlar olması gerekmiyor cyberpunk'ı tanımlamak için. cyberpunk olabilmesi mümkün bir anlatının, her yerde yazdığı gibi, toplumun çöküşüyle ortaya çıkmış bir distopik ortam; açlık, hastalık, sefalet gibi nedenlerle yok olmanın eşiğine gelmiş insanoğlu ve kısaca "low life, high tech" unsurları barındırması gerekiyor. bunlar olduktan sonra dune'u da cyberpunk'ın içine bile isteye atabilirsiniz, sorun yok. sadece söz konusu anlatının neden cyberpunk olduğunu açıklamanın gerekliliğiyle mücadele etmeniz lazım.
distopik ve post apokaliptik dünyaların çoğunda cyberpunk unsurlar olması, anlatının tamamının da cyberpunk olarak değerlendirilmesini sağlamıyor. star wars bu konuda en iyi örnek olabilir. tatooine'in çölden bozma, berbat ortamı ile district 9'ın günümüze gereğinden fazla benzeyen korkunç atmosferini bir tutarım ben mesela ama district 9 doğrudan bir uzaylı-insan mücadelesi çerçevesinde bitik toplumu anlatırken, star wars sadece anakin'i değil, komple bir imparatorluğun iç ilişkileri ve jedi tarikatının kökenlerini anlatır. "star wars'a tarihi bir başyapıt" denmesini bile haklı bulurum ben bu yüzden.
cyberpunk'taki punk aslında, mad max'teki zibidileri anlatan bir kelime. ben kısaca eşkıya diyorum bunlara. yokluk, sefalet ve büyük ihtimalle yetersiz beslenmeden doğan iq yetersizliğinin nesiller boyu sürmesi nedeniyle "çal, çırp; hayatta kal" mantığından başka hiçbir kurala uymayan çete üyeleri de diyebiliriz. cyber kısmı ise, birçok şeyi içine alıyor. siber olarak türkçeye de geçen şekliyle, aslında bilgisayarla ilgili her şeye siber diyebiliyoruz. ama aslında hayal gücü ile sanal gerçekliğin birleştiği noktaya cyber denmesi gerekiyor. böylece, sanal gerçekliğin başladığı yerdeki çetecilik, itlik, puştluk olarak açıklanabilecek olan cyberpunk için "bilim kurgunun en geniş alt kolu" denmesi de mantıklı bir zemine oturuyor. çünkü '80'lerden sonraki nefis bilim kurgu filmleri, genellikle şimdiki zamanımızı (yani 21. yüzyıl'ın ilk yarısını) anlatan metinlerle ve bu yıllardaki insanoğlunun tam bir sanal gerçeklik kölesi olmasıyla ilgilidir. cyberpunk olarak nitelendirilemeyecek olsa da surrogates'te insanların ekran ve sanal gerçeklik müptelası olmasının sonuçlarını suçların niteliği değiştiğinde tokat gibi yüzümüze çarpan gerçeklik dalgasıyla birlikte görmüş ve filmden tam da bu yüzden deli gibi etkilenmiştik. işte, cyberpunk bu bilgisayar destekli sanal gerçekliğin içindeki kötü hücrelerin virüsler ya da programlar olarak değil (sana da selam ajan smith), insanlığın ta kendisi olmasıyla ilgilenir ve bunun çözümünü de ne kadar acıdır ki gene sanal gerçeklik ve bilgisayarlı zıttırılarda arar. omurgası parçalanmış birinin yürümesini sağlayan cyborgvari bir omurga, bilinç kazanıp o insanı öldürmeye çalıştığında değil, insanın kendisi bu omurgasındaki onu hareket ettiren ve tabii ki hayata bağlayan eklemeyle uğraşıp bunu insanlığın gelişmesine değil, kendi çıkarlarına göre kullandığında cyberpunk türünden söz edebiliyoruz. yoksa "distopik bir anlatının insanın karanlık yönlerini göstermesi falan filang" deyip geçecek birçok eleştirmen var piyasada. aradaki ayrımı böyle yaptığınızda, cyberpunk'ın aslında kısıtlı bir alt türe değil, bilim kurgunun geneline etki edip aynı zamanda ondan beslenmek zorunda olduğunu da kavrayabilirsiniz.
siberpunk başlığında yazanlara da bakın. kafanız daha da karışsın.