a. kadir ya da abdülkadir meriçboyu ya da ibrahim abdülkadir meriçboyu, önemli bir şair ve önemli bir çevirmendir. yalnız a. kadir'in adı pek bilinmez. aslında ezginin günlüğü grubunun dinleyicilerinin çoğu grubun albümlerinde şairin şiirlerinin çoğunu şarkı olarak dinlemiştir ama şarkıların şiirlerinin a. kadir'e ait olduğunu bilmezler ya da şarkı sözlerinin kime ait olduğu önemsenmez ya da önemsenmeyebilir. ezginin günlüğü grubunun gelen benim, mahpusane düşünceleri, sabah türküsü, mutlu olmak varken, ve çocuklar, gece içinde, ve olur biter isimli şarkıları a. kadir'in şiirlerinden bestelenmiştir.
şairle ilgili aklımda kalmış bir anektod, nazım hikmet cezaevindeyken, a. kadir özgürdür ve dışarıda şiir yazmaktadır, nazım hikmet, cezaevinde a. kadir'in şiirlerini okur. şiirleri okuduktan sonra da dışarıdaki arkadaşlarına haber yollar, "a. kadir açlıktan ölecek, onunla ilgilenin" nazım'ın arkadaşları a. kadir'in yanına gittiklerinde onun gerçekten de çok zor bir durumda olduğunu görürler ve ona yardım ulaştırırlar.
(anektodun aklımda kalan hali bu, ihtimal ki nazım hikmet'in hayat hikayesini anlatan kitaplardan birinde okumuşumdur ama kesin olarak nerede okudum bilmiyorum bu hikayeyi)
******
şairin-çevirmenin biyografisi:
asıl adı ibrahim abdülkadir meriçboyu. 1917'de istanbul'da doğdu, 1985'te yine istanbul'da öldü. eyüp ortaokulu'nden sonra 1936'da girdiği kuleli askeri lisesi'ni bitirdi. 1939'da ankara harp okulu son sınıf öğrencisiyken, nazım hikmet'in okulda propaganda yaptığı gerekçesiyle açılan davada yargılandı, 10 aya hüküm giydi, okuldan uzaklaştırıldı. cezaevinden çıkınca 1941'de istanbul hukuk fakültesi'ne girdi. tan gazetesinde düzeltmen olarak çalıştı. arkadaşlarıyla "yürüyüş" dergisini çıkardı. 1943'te savaş karşıtı şiirlerini içeren ilk kitabı tebliğ toplatıldı, sıkıyönetim tarafından istanbul dışına sürgün edildi. 1943-1947 arasında muğla, balıkesir, konya, adana ve kırşehir'de sürgünde yaşadı. 1947'de istanbul'a döndü. bir bisküvi fabrikasında çalıştı, yayınevlerinde düzeltmenlik, çevirmenlik yaptı. 1965?ten sonra şiir çevirileri ve kitaplarının yayınıyla uğraştı. 12 eylül 1980 sonrasında da bir ay gözetimde tutuldu. ilk şiirleri 1930'da "ali karasu" imzasıyla yayınlandı. başlangıçta faruk nafiz çamlıbel ile necip fazıl etkisinde şiirler yazdı. ankara cezaevi'nde nazım hikmet'le kalınca şiir ve dünya görüşünde önemli değişikler oldu. ses ve yeni edebiyat dergilerinde yayınlanan şiirlerinde nâzım hikmet etkisi açıkça bellidir. yurt sevgisini dile getiren ilk kitabı "tebliğ"de bir yandan savaşa karşı çıkarken bir yandan da yoksul türk insanını gerçekçi bir bakışla yansıttı. bireysel dramı toplumsal sorunların birlikteliği içinde ele aldı. olgunluk dönemi şiirlerinde konuşma diline yakın bir dil kullandı, türküler, halk şiiri ve gelenekleri motiflerinden yararlandı. savaş, yoksulluk, sürgünlük, hapislik acılarını yaşayan insanın duygularını, iyiye, doğruya, eşitliğe olan özlemini yalınlık, gerçeklik ve lirizmle yansıttı. çarpıcı bitişler, yinelemeler, iç uyaklar ve ses uyumları belli başlı şiirsel biçimleri. 1940?lı yılların toplumsal gerçekçi şiirinin ortak temaları ve biçimleriyle, orhan veli kuşağının bazı söyleyiş özelliklerini kaynaştırarak sentezci bir şiire ulaştı.
şiir:
- tebliğ (1943)
- hoş geldin halil ibrahim (1959)
- dört pencere (1962)
- mutlu olmak varken (toplu şiirler, 1968)
- bütün şiirleri (1988, ölümünden sonra)
çeviri-antoloji:
- bugünün diliyle mevlana (1955)
- ilyada (azra erhat'la birlikte, 1958) bugünün diliyle tevfik fikret (1967) odysseia (azra erhat'la birlikte, 1958) seçme şiirler (1961)
- dünya halk ve demokrasi şiirleri (3 cilt, 1973-1975-1980) portekiz sömürgeleri şiiri (1975) vietnam şiiri (1975) filistin şiiri (1976)
anı:
- harp okulu olayı ve nâzım hikmet (1966)
ödülleri:
- 1959 habib edip törehan çeviri ödülü
- 1961 türk dil kurumu çeviri ödülü
- 1980 türkiye yazarlar sendikası hasan ali ediz edebiyat çeviri ödülü
- 1983 yazko çeviri ödülü