-
Bir anlatım tekniği. Bilinç akışının kullanıldığı kısımları okumayı çok severim. Karakterin düşünce dünyasında birbirini doğurup duran ilintili ama alakasız yönlere uzayan dallanıp budaklanan doğdukça doğuran büyüyen bazen yok olan sonra geri gelen bir sürü insan, olay, durum bir çırpıda anlatılıverilir. Çağrışımlar sıçramalar daldan dala atlamalar hoplamalar zıplamalar gibi. Ordan buraya azıcık şundan aa bu neden olmasınlar.
Yazarın yarattığı karakterin düşünme hızını anlatımıyla yakalamaya çalışması, bunu çok
Güzel yapsa da sonunda başaramamasının ifadesi gibi gelir bana. Çünkü düşünmek rüya görmek gibi bir kaç saniyede sonsuz olasılığı tahayyül etmek gibi. Kapkaranlık. Aydınlattıkça ışığı daha çok yemekte. Karadelik gibi. Kocaman bir enerji. Ve yazar bunu anlatıyor size. -
(bkz: bir gün tek başına) -
çalakalem yazma diye özetleyebileceğimiz ifade en çok iç konuşma tekniği ile karıştırılır. oysa iç konuşma tekniğinde yazar okuyucuyu karakterin zihniyle baş başa bırakır. ve belli bir mantık çizgisinde gramer kurallarına uygun yazım tekniğidir. oysa bilinç akışında gramer kuralları ve mantık devre dışı bırakılır. zihin çağrışımın kontrolündedir. bilinç akışında, yalnız düşünceler değil, duyumlar, imgeler de yer alabilir.
bilinç akışı tekniği ile yazılmış eserlerden aklıma gelenler;
(bkz: tutunamayanlar) / (bkz: oğuz atay)
(bkz: anayurt oteli) / (bkz: yusuf atılgan)
(bkz: on the road) / (bkz: jack kerouac) -
yukarıda da yazıldığı gibi çoğu zaman iç monologla karıştırılan, çok sık kullanıldığı takdirde romanı okumayı imkansızlaştıran yöntem. vedat türkali romanlarında bilinç akışı tekniği değil uzun iç monologlar olur. türk edebiyatında, belki de dünya edebiyatında bu yöntemi en iyi kullananlardan biridir vedat türkali(alias abdülkadir demirkan/pirhasan).
bilinç akışı, romanı okumayı ve anlamayı imkansız hale getirdiği için sevmediğim bir teknik. william faulkner'ın ses ve öfke eserini bitirdikten sonra ilke olarak bu teknik kullanılarak yazılan romanları okumayı bıraktım(edebiyat dünyasının da çok umurundaydı bu karar!). 19. yüzyılın son çeyreğiyle 20. yüzyılın ilk çeyreği arasındaki dönemde, rekabetçi kapitalizmin nitelik değiştirerek tekelci hale gelme sürecinin tamamlanması ve emperyalizm olgusunun, empresyonizmle birlikte gerçekçilikten uzaklaşma eğiliminin sanat alanındaki en önemli izdüşümüdür romanda bilinç akışı tekniği.
bu yazım tekniğini kullanan proust, joyce, woolf, faulkner gibi modern yazarların sanatta gerici bir akım olarak değerlendirdiğim post-modernizme kapı araladığını düşünüyorum. ilgili yazarları yetenekli bulmakla birlikte, eserlerinin fazla abartıldığını ve okuduğum romanların neredeyse hepsinin; ne kadar antik dönem tarihine, modern tarihe, mitolojiye, birtakım felsefi düşüncelere gönderme yapsa da kendisini sürekli tekrar eden bir "sığ"lık ve dinsel olmayan bir mistisizme dayalı bir anlaşılmazlık içerdiğini düşünüyorum.
sanatın her dalında gerçekçilikten uzaklaşma öyle ya da böyle bir gerilemeye yol açıyor. bu yazım tarzından çok keyif alan olduğunun farkındayım. büyük oranda toplumsal sorunlardan uzak, zaman ve mekan olgularının kırılmaya uğradığı ve olay örgüsü olmadığı için anlaşılması oldukça zor olan bir tür snob kültür yaratan bu tarz romanları okuyamıyorum.
okumama yönünde ilke kararı aldığımda woolf okumadığım için onun eserleri hakkında yorum yapamam ama okuduklarım arasında (ulysses dahil)bu tarzı kullanan en başarılı romanın elias canetti'nin körleşme romanı olduğunu düşünüyorum.
-- spoiler --
viyana'da, bizzat faşizmin iktidara geliş sürecini yaşayan, aydın olmanın sorunluluğuyla faşizme karşı öfkesini, faşizmin adeta cisimleşmiş hali olan hizmetçi therese karakteri üzerinden anlatan, therese'in kendisini kandırması nedeniyle onunla evlenen ve sonunda hayatta en fazla değer verdiği şey olan kütüphanesini gözünü kırpmadan yakan unutulmaz nihilist karakter doktor kien'i yaratan canetti, hem toplumsal bir derdi olması hem de bilinç akışı tekniğini romanın belli bölümlerinde kullanması sayesinde diğerlerinden farklı bir noktada duruyor.
-- spoiler --