şuradaki fotoğrafta da görüldüğü gibi dağ tepe arasına sıkışıp kalmış küçücük ülke. dağ dediğimiz de himalayalar tabi. 700 bin küsür nüfusu, bizim trakya kadar da yüzölçümü var. güneyinde hindistan kuzeyinde çin var.
günümüzde parlamenter monarşi ile yönetiliyor. öncesinde kral ve kraliçenin hakimiyeti altında olan ülke 2008 yılındaki anayasa ile bu sisteme geçmiş.
krallık zamanında ülkeye girişler kral ve kraliçenin daveti üzerine oluyormuş. kaldı ki ülkeye gelen ilk turist 1974 yılında gelmiş. şimdilerde de ha deyince gidilebilen bir ülke değil çünkü bhutan vizesi almak için tur acentesiyle işbirliği yapmak gerekiyor. bireysel olarak gitmek daha meşakkatli ve onda da uçak bileti alabilmek için tur acentesinin yardımı gerekiyor çünkü ülkeye sadece onların havayollarıyla girilebiliyor. bizdeki tüm pasaport sahipleri vizeye tabi.
ülkede tütün üretimi ve ithalatı yasak: sigara yasak.
ülkede eğitim ve sağlık hizmetleri ücretsiz fakat halkın yarısından çoğu okuma yazma bilmiyor ve ülkede bebek ölüm oranı da hayli yüksek: binde 100. dünyada en yüksek oran 112 ile afganistan ve afrika ülkelerinde. bizde oran 20 civarı.
halkın yüzde 95'i budist.
neredeyse her ay resmi tatil ya da kutsal gün etkinlikleri var.
ülkenin dışa kapalılığı konusunda sınırlı turist ağırlaması dışında şaşırtan diğer şey de 1970'ten beri para kullanıyor olmaları. öncesinde takas sistemi kullanılıyormuş.
ülke içi huzuru ölçmek ve sürdürmek için milli mutluluk bakanlığı olan ülke. 2008 yılında önce Gayri Safi Milli Mutluluk komitesi kurulmuş ve bu daha sonra bir bakanlığa dönüştürülmüş. Önem sıralamasında Gayri Safi Milli Mutluluk endeksi, milli hasılanın bile önünde tutuyorlarmış. ülkede yönetimden tutun, ekonomik kalkınmaya, kültürün ve çevrenin korunmasına, bu endekse bakılarak karar veriliyormuş.
peki, mutluluk endeksi nasıl belirleniyor? her beş yılda bir anket yapılıyor. sorularla vatandaşların psikolojik ve fiziksel sağlığı, eğitimi, yönetime bakış açıları, çevreyle ilgili düşündükleri, zamanlarını nasıl kullandıkları, toplumun sağlığı, kültür ve yaşam kalitesi ölçülüyor. çıkan sonuçlara da göre de yönetimin şekillendirilmesi hedefleniyor.
gerçi pek de işe yarıyormuş gibi değil. cnn'in haberine göre 2019 dünya mutluluk endeksinde bhutan 156 ülke içinde 95'inci çıkmış. bir numara finlandiya'ymış. hiç şaşırmadım ama beni asıl şaşırtan bu rapora göre türkiye 79'uncu sıradaymış. yani ya raporda, ya da bhutan'ın bakanlığında bir tuhaflık var gibi sanki.
mutlak bir monarşiden anayasal bir monarşiye geçişin milenyum sonrasında başladığı, ilk parlamento seçimlerinin 2008'de yapıldığı minik bir ülke, ejder figürlü bayrağı çağımızın en cool bayrağı. dünyanın en kalabalık iki ülkesi arasında sıkışmış kalmış, 800.000 civarı bir nüfusa ev sahipliği yapıyor.
ilginç bir diyar bhutan, başkenti thimpu ve thimpu'da, bildiğimiz anlamda bir trafik ışığı göremezsiniz. trafik ışığı yerine göreceğiniz budur . aslında pyongyang'takine benzer bir durum, fakat pyongyang inadı çoktan bıraktı. thimpu'da, zamanında bir adet trafik sinyali koyma çabalarına girmişler lakin tepki alınca hemen kaldırıp, memuru göreve geri çağırmışlar. 1999 yılına kadar internet erişimleri, 1970'lere kadar turistleri, 1960’lara kadar yolları yok. birleşmiş millet bhutan'ı 1974'te resmen tanımış.
gelelim ekonomi felsefelerine: 4. kral, gdp konusunda 70'lerde çıkıp diyor ki:
"gayri safi milli mutluluk gayri safi yurtiçi hasıla'dan daha önemlidir. "
gayri safi milli mutluluğa kısaca gnh diyebilirsiniz. evet, gross national happiness. gnh endeksi psikolojik refah, kültürel çeşitlilik, sağlık, eğitim, ekoloji gibi etmenleri içeriyor. ekoloji demişken, dünyada karbon lavabo denebilecek olan yegane ülke burası. küresel ısınmaya bir tepki olarak varoluşunu sürdürüyor, yenilenebilir enerji ihracatçısı. paraguay ve lesotho'yo benzer olarak enerjisini hemen hemen sadece hidroelektrikten karşılıyor.
tütün yasağı konusunda dünyanın en katı ülkesi bhutan denebilir. kamu alanında içemezsiniz, giderken yanınızda götürürseniz de vergi ödersiniz.
çin ve hindistan arasında kalmış böyle bir yerde yaygın olan inançlar, doğal olarak budizm ve hinduizm. geleneksel sporları okçuluk ve khuru. khuru dediğimiz ise bir tür dart oyunu . hedef tutturmaya dayalı sporları seviyorlar.
nepal ve tibet'teki gibi himalaya bölgelerindeki geleneksel çay olan tereyağı çayı burada da mevcut. mandarin'de po cha olarak geçer, alışılmış çaydan farklı olarak tuzlu bir tadı vardır. çay sipariş eder de buna denk gelirseniz, kendinizi psikolojik olarak hazırlayın, "ben çorba değil çay istemiştim." demeyin.