anadoluda anlatılan efsanelerinden daha da öte köklere sahip gündür.
esasında baharın gelişini kutlamak için özel olduğu sayılan gündür. kökenleri ise sümer-akad-babil mitolojisinde yer alan tammuz/dumuzi/adonis mitosuna dayanır.
Hıdırellez olarak kullanılan bayram günü, eski mitolojilerde, dumuzi'nin ölüler diyarından çıkıp yaşayanlar diyarına yani yeryüzüne döndüğü; bu sebeple de yeryüzündeki aşkı kibele/iştar'ın yastan çıkıp mutlu olarak doğayı canlandırmasının günüdür.
daha sonraki din ve inanc sistemleri, insanları köklerinden koparamadıkları için, yeni hikayelerin tarihlerini eski hikayelerin tarihlerine ile denk getirerek amaçlarına ulaşmışlardır. dumuzi & iştar buluşması da bu sekilde Hızır vr İlyas peygamberlerin buluşması olarak revize edilmiştir.
Yoğurt mayalamak için yoğurt gerekli, peki ilk yoğurt mayası nasıl ortaya çıktı acaba sorusu hepimizin aklına gelmiştir.
Anadolu'nun bazı yerlerinde hıdırellez günü sabah yaprakların üzerindeki çiy damlalarını toplayarak yoğurt mayası olarak kullanırlar.
Rivayete göre hıdırellez günü ve devamındaki üç günün sabahındaki çiy damlalarından yoğurt mayalanabiliyormuş.
Hatta bu olayı maya tazelemek olarak görürlermiş, çünkü zaman içerisinde maya bozulur, mayalanan yoğurt gittikçe ekşi bir hal alırmış. Hıdırellez günü elde edilen maya ile yapılan yoğurt, yılın en güzel yoğurdu olurmuş.
Birçok kültürde farklı isimlerle kendine yer bulan bahar dönencesi.
Kültürümüzde, inanışa göre 5 mayısı 6 mayısa bağlayan gece yerlerin ermişi hızır ile suların ermişi ilyas dünya yüzünde buluşurlar. kavuştukları anda gökyüzünde iki yıldız buluşup onlara ışık olur; akarsular akmaz, yeller esmez, cümle varlık durur. bu anı sadece gönlünde kötülüğün yeri olmayan kişiler farkedebilir, o an ne dilerse kavuşur.
(bkz: binboğalar efsanesi) (bkz: yaşar kemal)
birtakım balkan ülkelerinde ederlezi ismiyle kutlanan doğa bayramı. bazı yerlerde gece eğlenceleri düzenlenir, ateşler yakılır üstünden atlanır. bir de hıdırellezde dilek dileme adeti vardır. ev olur, araba olur, para olur. istediğiniz şeyin bir maketini hıdırellez akşamı bir gül fidanının dibine bırakırsınız gece boyu savrulup gitmemişse, dağılıp kaybolmamışsa dileğiniz kabul olmuş demektir. bazı insanlar da gül dalına bozuk para bağlar. ertesi sabah alıp çantasına koyar. bütün yıl bereket getirsin diye. türlü türlü inanç var.
bizde bir dilek tutup, kağıda yazıp, parayla beraber gül ağacına asarsın. sonra ertesi gün o dileğini ağaçtan alıp, parasını cüzdanında taşırsın bir yıl boyunca hızır efendi için. ama ben geçen yıl cüzdanımda sakladığım parayı (işte kanıtı) yanlışlıkla harcadım * hem de hıdırellez'den bir hafta sonra falan.* dileğim olmadı. tabii bugüne kadar tuttuğum hiçbir dilek olmadı o ayrı. hızır efendi miktarı beğenmiyor galiba. düşün, dilek tutuyorsun olması için karşılığında para veriyorsun. halbuki amerika öyle mi mesela? adamların diş perisi var. dişini koyuyorsun, peri sana para veriyor. efsanelerimiz, geleneklerimiz bile kapitalist yav. **
bulunduğumuz coğrafyada baharı karşılayan ikinci bayram. nevruzda gün dönümü kutlanır. hıdırellezde ise toprağın canlanıp yeşermesi, minik kuzuların dünyaya gelmesi kutlanır. roman vatandaşlar bütün gece şenlikler yaparak kutlar hıdırellezi. bu yıl da evlerde kapalıyız. birbirinin aynı günleri sayarken arada hayatımıza neşe eğlence katan günlerden biri daha sessiz sedasız geçip gidecek. yine de kutlu olsun. dilek tutanların istekleri gerçekleşsin.
hızır ve ilyas isimlerinin kaynaştırılımasından oluşmuştur. rivayet o dur ki; hızır ve ilyas her yıl 6 mayıs günü deniz kıyısında buluşur ayaküstü bayramlaşırken birine " ya hızır yetiş!", ötekine de denizlerden "ya ilyas kurtar bizi!" çağrıları ulaşınca vedalaşırlarmış. hızır karalarda, ilyas denizlerde insanların yardımına koşarmış.