Kişisel ve toplumsal hakların güvence altına alınması ve bu hakların kişi, kurum ve düşünce yapısı ne olursa olsun adil olarak yaklaşma durumudur. Zaten adalet sözcüğü "adil" sözcüğünden türemiştir.
Platon'un yüce bir erdem olarak ifade ettiği adalet, aslında hakkaniyetli olmadır. Hayatın her anında eşitliği, kişisel ve toplumsal özgürlüğü savunmadır.
günümüzde themis'in temsil ettiği eşitlik, bağımsızlık ve tarafsızlık ilkelerinden sapmış ve yalnızca gücü temsil eder hale gelmiştir. dolayısıyla adalet artık adil değildir.
Adaletin simgesi olarak themis kullanılır. Themis Yunan mitolojisinde Uranüs ve Gaia'nın kızıdır, adalet ve düzen tanrıçasıdır. zeus'un ikinci karısıdır. hepimizin bildiği heykeldeki link Kılıç adaletin verdiği cezaların caydırıcılığını ve gücünü, Terazi adaleti ve bunun dengeli bir şekilde dağıtılmasını, gözünün bağlı olması ise tarafsızlığı simgeler.
Adalet, hakkın gözetilmesi ve yerine getirilmesi anlamındaki bir kavramdır. Haklı ile haksızın ayırt edilmesi adaletle sağlanır (ya da öyle olduğuna inanılır). birisinden adil davranmasını/olmasını bekliyorsanız ondan temel olarak aşağıdaki özellikleri beklersiniz
insaflı,
doğru,
eşit,
zulümden uzak duran,
her şeye hakkını veren,
hakkınca yöneten,
hakkaniyet çerçevesinde davranan....gibi gibi
Peki kimler adil olmalıdır. örneğin parkta oyun oynayan iki çocuğun birbirlerine karşı adil olmalarını beklermisiniz. Temelde tabi ki evet ama sonuçta onlarınki belirli bir amaç için belirli bir süre içinde yapılan bir eylem olduğu için ve sadece ikisini etkilediği için onların adil olmasını beklemezsiniz. onlardan beklenen başka birşeydir, örneğin birbirlerine iyi davranmaları, merhametli olmaları, birbirlerini incitmemeleri falan...
Adil olmak birden çok kişiyi ilgilendiren (toplum/topluluk) organizasyonları yöneten kişilerde olması gerekli bir davranış biçimidir. Örneğin bir babanın adil olması beklenir, birden çok çocuğu varsa bunların her birine imkanları doğrultusunda aynı şartları sağlamalıdır. ya da birisi gece 1'e kadar sokakta oynayabiliyorken diğeri hava kararınca içeriye çağırılmamalıdır. Ya da şirket yöneticisinin adil olması beklenir. yıl sonu gelip de maaş zam oranları belirlenirken herkese hak ettiğince zam vermesi, birisi terfi alacaksa hak edenin terfi alması gibi. Ya da belediye başkanının adil olması beklenir. her mahalleye, her sokağa belediyenin bütçesi çerçevesinde eşit şekilde hizmet götürmesi beklenir. Ya da devletin başındakilerin adil olması beklenir, o ülke sınırları içerisinde yaşayan her bireye dil, din, ırk veya herhangi bir fark gözetmeksizin eşit davranması, kuralları herkes için aynı şekilde uygulaması/uygulatması gerekir.
yoksa toplulukların çivisi çıkar, mutsuzluk başlar, düzensizlik olur, en son anarşiye kadar gider...
yazıktır ki göreceli bir kavramdır ve dünyanın her bir köşesinde işleyişinde ciddi sıkıntılarla karşılaşılabilir. kağıt üzerindeki görünüşü ile uygulanışı arasında dağlar değil, galaksiler vardır. gücü elinde bulunduranlar kolaylıkla adaleti manipüle edebilirken buna parası yetmeyen çaresizler de "ama insan hakları evrensel bildirisi" diye diye nefesini tüketmekten öteye gidemez.
Cemil Meriç'in: İnsan haysiyetine saygı olarak tanımladığı ve bir ülkenin mutlu ve gelişmiş olması için varlığının mutlak zorunluluğu olan kavram, durum. Bir kitabında Freud da ''medeniyetin ilk şartı adalettir.'' diyordu. Gerçekten de öyle.
ideal düzenin sağlanması için gerekli temel öge. adaleti sağlayan kanun veya kanun koyucuların kaynağı insan olduğu sürece adalet hiçbir zaman sağlanamayacaktır. tanrı bir şekilde kendi el atmalıdır.
görünüşe göre, herkesin kendi ideolojik, dini, siyasi ve kültürel çevresi için istediğidir.
aslında olan şu, bize bir haksızlık yapıldığında, sinirleniyoruz, ortalığı ayağa kaldırıyoruz ama ideolojik, dini, milli, kültürel açıdan karşı tarafta olanlara bir haksızlık yapıldığında ''iyi olmuş, onlar da bize şöyle böyle yapmıştı'' diyoruz.
şu anlaşılmıyor, kendi " mahallen" için istediğin şey adalet değil, çünkü böyle bir refleks bu şekliyle en ilkel kabilelerde bile var.
peki nedir? adalet ne zaman gerçek adalettir? bunu sadece kendiniz ve kendinize benzeyenler için değil, diğerleri için de istediğinizde...
adaletin hakkını en çok ne zaman verirsiniz? adaleti size zulmedenler için istediğinizde...
izmir bayraklı'da bir mahalle adı. bayraklı adliyesine ve adalet saraylarına yakın olmasından mütevellit bu adı almış olsa gerek. iş yerim de bu sınırlar içerisinde bulunuyor.
bu ülkede hiç bir zaman var olmayan, bundan sonra da var olması neredeyse imkansız olan şey.
bu ülke küçücük bir ihtimal belki nesiller sonra gerçek adalete, şimdiki gibi uzak kalmaz, daha fazla yaklaşabilir. ama kısa vadede imkansız. boşuna hayallere kapılmanın alemi yok.
Yokluğu Çok büyük sorundur çok. adalet bana kalırsa yani benim vasat görüşüme kalırsa tanrı inancının altında yatan en büyük sebeptir.
Her ne kadar şaraplarla, hurilerle vs ödüllendirilse bile insanın içinde asıl yatan şey yaşarken alamadığı adalet isteğidir. Öbür tarafta bu dünyada sağlayamadığı adaleti sağlama isteği.
Bugün 2 tane popüler cinayetin haberini okudum biri münevver karabulut'un katili garipoğlu soyadlı böcek diğeri ise pınar gültekin'i katleden böcek.
İlki kızın kafasını kestiği koltuğu atmamış utanmadan ailecek üzerinde poz vermişler.
İkincisi kızı varile sokarken tek değilmiş ailesi de yanındaymış.
Ne biçim yaratıklar lan bunlar ? Bu ne biçim bir ülke, sırf nüfuzlular diye bu ülkede kafa kesip serbest kalabiliyorsunuz.
Gerçi bütün dünyada böyle de bizim ülkede daha bir göze parmak.
Çevremdekiler artık bıktı benim sürekli bunları söylememden ben de içimi dökmek için buraya yazıyorum sizi de bunalttıysam kusuruma bakmayın.
Cemil meriç ne kadar doğru söylemiş,
" Evladım! Bu ülkede sağcı solcu, ilerici gerici yoktur. Namuslular ve namussuzlar vardır. Siz namuslulardan olunuz. Göreceksiniz çok kalabalık olacaksınız. "
Cemil bey, o zamandan daha kötüyüz büyük ihtimalle. bu gidişle zor.
başlığın ilk girdilerindeki gibi "kime göre, neye göre" diye saçma sapan bir belirsizliği olmayan, kanunların dikte ettiği şekilde gerçekleşmesi gereken, kanun boşluklarını da adil karar vericilerin doldurarak yerine getirmesi beklenen hede.
dünya bunun antisi olan adaletsizlikle dönüyor. gelin, ben size türkiye ve çevresinde cereyan eden birkaç adaletsizliği yazayım, neden adaletin gerekli olması gerektiğini düşünürken biraz daha birbirimize yaklaşmış olalım. ayrı başlık açıyorum, okumuyorsunuz bile. belki buradan okursunuz benzer şeyleri.
- "mine nur ala": 2023'ün son günlerinde, boşanmak üzere olduğu eşi tarafından bir taksinin içinde boğazı kesilerek öldürüldü. katil koca baya baya ülke gündemine "taksici cinayeti" olarak girmişti (milliyet haber ). mine nur kendisini sürekli döven eşine 3 kere uzaklaştırma kararı aldırmıştı (hürriyet haber ). neredeyse 1 yıl sonra 2. duruşması görülen davanın hakimi tanıklardan birini "büstiyer mi giydiniz? hoş olmamış " diye eleştirdi. davaya müdahil olan ankara barosu avukatları hakim hakkında tutanak tutturup kendisini hsk'ya şikayet etti (baro paylaşımı ). yeni duruşma tarihi, mine nur'un öldürülmesinden 1 yıl, 3 ay sonraya verildi (solhaber linki ). özellikle ankahaber linkinde duruşmada kayda alınanlar var. katil koca mine nur'u sürekli dövüyor, komşularıyla parka gittiğinde "neden gülüyordun? bir erkekle mi konuşuyordun?" diyor, apartman çevresindeki parkta mine nur'u dövdüğünü gören komşular ayırmasa kadını oracıkta öldürecek kadar hırpalıyor. kades uygulamasına dahil olan mine nur, 3 kere farklı zamanlarda butona basmasına rağmen, polisler anca karakol arandığında olay yerine gelebiliyor. işte, gerçek adalet bu!
- "ayşe inceyol": korku filmlerindeki senaryolara benzer şekilde katledilmiş olan genç kadın. geçen sene, tam da bu zamanlarda, bitlis'te çobanlıkla uğraşan bir ailenin fakir kızı ayşe, internetten tanıştığı muşlu 35 yaşındaki cihan oral'la konuşmaya başlıyor. adamdan etkileniyor, buluşmak isterken çevresinden adamın evli ve 6 çocuğu olduğunu öğreniyor. sohbeti bitiriyor ama adam ayşe'yi kendisine kuma almak istediğini söylüyor. ayşe "hayır" diyor ama adam muş'tan bitlis'e gelip ayşe'yi ve ailesini sürekli taciz etmeye başlıyor. tehditler, "biz aşiretiz bak, yok ederiz sizi"ler havada uçuşuyor. bir gün kardeşiyle birlikte çobanlıktan dönerken ayşe'yi takip edip yanındaki birkaç kişinin de yardımıyla kaçırıyor. bir akrabasının çiftliğine götürüp defalarca tecavüz ediyor. sonra da ayşe'ye "seni karakolun önüne bırakacağım. karakoldaki herkes benim akrabam, ifadeni ona göre ver, yoksa seni de, aileni de öldürürüm" diyor. karakolda tehditlerden, alıkonulmadan, tecavüzden bahsetmiyor ayşe ve kendisini fellik fellik arayan ailesinin tepkisinden de korktuğu için bir kadın sığınma evine başını sokuyor. çoban olan babası arayıp kızını buluyor ve ayşe'yi eve götürüyor. sanırım evde de ayşe'ye gerçekten ne olduğunu anlıyor ve doğru ifade vermesi için karakola götürüyor. ayşe burada bu orman çocuklarından şikayetçi oluyor. adam ve yanındakiler soruşturuluyor, ayşe'den numuneler alınıyor, dava açılıyor. bu sırada, adam ve çevresindekiler çıktıkları ilk duruşmada adli kontrolle serbest kalıyor. 2 ay sonra ise, olan oluyor: muşlu orman çocuğu, büyük ihtimalle yanına gene aynı birkaç kişiyi alarak ayşe'nin ailesinin kaldığı evi pompalı tüfekler ve bıçaklarla basıyor. kapıyı açmadıkları için mutfak penceresinden içeriye girip abiyi, babayı ve ayşe'yi öldürüyorlar, anneyi de komalık ediyorlar. sonra da firar ediyorlar. ayşe'nin şehir dışında yaşayan bir ablası ve olay zamanında çobanlık yaptıkları için evde olmayan 2 kardeşi "önce çocuklar ve kadınlar derneği"'ne başvurup yardım istiyorlar. bu dernek, büyük ihtimalle ayşe karakolda ilk ifadesini verdiğinde onu sığınma evine de yerleştiren dernek. cinayetler olduktan sonra 1 yıl geçti, di' mi? muşlu orman çocuğu cihan oral halâ aranıyor, diğer sanıkların hepsi de gene adli kontrolle serbestler. polis ve jandarma ise "ülke dışında kesinlikle değil, öyle olsa bilirdik" falan demişler orman çocuğu için. davanın gönüllü avukatı şunu da söylemiş son röportajında, ki bence "işte, gerçek adalet" kısmı da burada: "cihan oral firari olduğu için yargılanması devam eden diğer sanıkların dosyalarının ayrılması talep edildi. biz de 'oral yakalandığında suça iştirak kanıtlanabilir, hatta bunu itiraf bile edebilir. neden dosyalar ayrılsın ki?' dedik. dosyaların ayrılması gibi saçma bir şey olamazdı çünkü". şubat'taki duruşmada bu orman çocuğu için kırmızı bülten çıkartılmış, aşağıdaki linklerin neredeyse hepsinde fotoğrafı var. bakın da, sağda solda görürseniz yakınından geçmeyin. sonraki duruşma 27 mart'a ertelenmiş. ayşe hakkındaki bilgileri kronolojik olarak 1 , 2 , 3 ve 4 şeklinde okuyabilirsiniz. evrensel'e de helal olsun. kendilerinden başka doğru düzgün haber hazırlayan yok bu duruşmalar için.
ülke ülke değil, cehennemin 9. katı. orada bile adil bir şekilde katlar düzenlenirken, burada o bile yok. işte, "kime göre neye göre" adalet dendiğinde oturup mine nur'u, ayşe'yi, rojin kabaiş'i, gülistan doku'yu falan düşünüyorum ben. adalet öyle beylik laflarının arkasına saklanabilecek bir şey değil çünkü.
edit: görebildiğim yazım yanlışlarını düzelttim. biraz da beylik lafları ekledim.