beyinde meydana gelen bir hasar sonucunda kişinin anlama, konuşma, dinleme yeteneklerinde değişik oranlarda ortaya çıkan kaybolma nedeniyle ses çıkarma yeteneği kaybolmadığı hâlde istenilen sözü bulup söyleyememe hastalığı.
beyindeki broca alanı hasar görürse ortaya çıkan afazide, hasta söylenenleri anlayabilir ama konuşma ve yazmada güçlük çeker. ancak hasar wernicke alanında ise, hasta söylenenleri anlayamaz ve motor sıkıntı yaşamadan yazıp konuşabildiği halde kendi söyledikleri de başkalarına anlamsız gelir.
çeşitli beyin hasarları sonucu ortaya çıkan bir çeşit konuşamama durumudur. genellikle sol hemisferin hasar görmesinden kaynaklanır. wernicke ve broca afazisi olarak ikiye ayrılır.
wernicke afazisi, adından da anlaşılacağı üzere beyindeki wernicke alanı zarar görürse ortaya çıkan afazi türüdür. wernicke alanının görevi kelimeleri "anlamlandırmak"tır. wernicke afazisi yaşayan hastaları da bu yüzden sözcükleri söylemek konusunda bir sıkıntı yaşamazlar hatta gayet akıcı konuşurlar. sorun kurdukları cümlelerin manasız olmasıdır. kendileri söylemek istedikleri şeyi söylediklerini zannedebilirler ancak ağızlarından çıkan kelimeler mantıklı değildir. wernicke afazisinin çeşitlerine göre de hasta bazı kelimeler yerine farklı kelimeler söyleyebileceği gibi* söylemek istediği kelimelerin yerine tamamen anlamsız uydurma kelimeler de oluşturabilir*. wernicke afazisi hastaları karşılarındakilerin neden onu anlamadığını anlamadığı için sinirli tavırlar sergileyebilir.
broca afazisi de broca alanının hasarından dolayı ortaya çıkar. bu alan konuşmada, sesin üretiminde rol alır. broca alanı hasar gören afazi hastaları konuşamazlar. hastalığın en ağır şekilde seyrettiği birisi "istemli olarak" tek bir harf bile çıkaramaz. hastalığı hafif seyredenler zar zor, yavaş yavaş ve gramer olarak bir hayli bozuk cümlelerle de olsa konuşabilirler. söylemek istediği cümlenin kelime sayısını olabildiğince az tutarlar. konuşma tarzlarına "telgraf tipi konuşma" denir. bu hastaların konuşamamasında, yüz kasalarını harekete geçirme konusunda yaşadıkları sıkıntı, apraksi de büyük rol oynar. hasta ağzının şeklini anlayamadığı için terapilerde de ayna kullanılır.
wernicke afazisinde hastanın duyduğunu anlama işlevi de zarar görmüştür ama broca afazisi hastaları konuşulanları anlayabilirler. iki tür afazide de hastaya söylediğiniz bir şeyi onlar size tekrarlayamaz. wernicke afazisinde sorun hastanın sizin söylediğiniz kelimenin anlamını bulamaması o yüzden de bağlantılı bir şey söyleyememesiyken, broca afazisinde sorun hastanın motor kontrolündeki sıkıntılardır.
afazi tedavisinde de hastaya uygun bir terapi programı hazırlanır. iyileşme süreleri tıpkı hastalığın seyri gibi kişiden kişiye değişir, bazı durumlarda afazi kalıcıdır.