palto, burun, bir delinin hatıra defteri ve ölü canlar gibi birçok ölümsüz eserin yazarı.
moskova'da tanıştığı bir din adamının etkisiyle, yazdıklarını şeytanın gücüyle yazdığını düşünmeye başlamış ve ölü canlar'ın ikinci cildini yakarak imha etmiştir.bu olaydan birkaç gün sonra da çıldırarak ölür.böyle de değişik bir abimizdir.
bu yüzden ki moskova yeniden yapılandırılırken gogol'un mezarı taşınmak için açılmış, o sırada başının yön değiştirdiği iddia edilmiştir. bu da letarjik uyku sırasında yani ölmeden gömüldüğüne dair bir iddiaya sebep olmuştur. olay aynı zamanda gogol'u çok seven okurlarının kendiğini avutmak için inandıkları bir efsane olarak da bilinir.
19. yüzyılda hala devam eden romantizm ve idealizm akımlarının etkisindeki rus edebiyatının dümeninin başına geçerek onu realizme doğru kıran edebiyat tanrısıdır.
yarattığı kahramanlar, ölü canlar adlı eserinin sonundaki "yapıtın okuruna notlar" başlıklı bölümde kendisinin de belirttiği gibi, aşık olunası karakterler değildir. aksine, toplumda sık görülen bir karakteri alıp, onu enine boyuna işlemiştir gogol. işte tam da bu yönüyle kendisine gelinceye dek, sürekli dürüstlük abidesi baş kahramanlar yaratan yazarlardan ayrılır.
ikinci bir önemli nokta ise, bir başyapıt olan ölü canlar'ı okuyanlar da takdir eder ki, dostoyevski'nin kalemiyle aralarındaki benzerlik şaşırtıcı derecede fazladır. iyi bir okur, sevdiği yazarların kalemini derhal tanıyabilir. ama iddia ediyorum ki, dostoyevski ile gogol'ü birbirinden ayırmak, onların edebi özelliklerini farklı bir mantık hattında analiz etmek hiç bir okur için kolay değildir.
gogol hakkında üçüncü ve can alıcı bir tahlil ise, dostoyevski'de açık bir şekilde görülebilen teist ekzistansiyalist özelliğin, gogol'da flu bir şekilde de olsa görülebilmesidir. bir eserinden seçtiğim şu cümlesiyle bu görüşünü de özetler biçimdedir gogol:
"yaşamın korkunç karanlıkları dağılıp gider ama içinde büyük bir sır gizli kalır. korkunç bir olay değil mi bu? fıkır fıkır kaynayan, ama boş bir yaşam, başlıbaşına bir olay değil midir?"