bugün de gene çılgın atmaktadır. herhangi bir para birimine karşı günlük %5 değer kazanmayı bu kadar uzun süreli olarak sürdüren başka bir para birimi yok.
tam 2 ay önce 9,09 lira, neredeyse tam 1 yıl önce de 7,39 liraydı. yıl içinde 10 ayda %23 değer kazanmış. son 2 ayda ise %81. ben şu hayatım boyunca böyle değer kazanmış bir para birimi görmedim. 2001'i de gördüm ama böyle değildi. 2 ay önce krediyle 100 bin dolar alıp köşeye koymuş olsaydınız, şu anda 181 bin dolarınız vardı. 81 biniyle kredisini geri öder, sonrakileri de yapılandırırdınız. elinizde ise gıcırından 100 bin dolar (şu anki kurla) 1 milyon 600 bin lira olurdu. şaka gibi, di' mi? ama ne yazık ki değil. yılbaşında doların 20 lira bandını geçmesi kimseyi şaşırtmayacak çünkü günlük %5 değer kazanmaya devam ederse, 14 günde %70 kazandıracak. 20'yi de geçebilir. euro da aynı hızla artıyor, onun da 30 lira bandına yaklaşması kaçınılmaz olur. 2 aydır hçbir önlem alamamış hükümetin 14 günde doların önüne set çekmesini beklemek de aptallık. nasıl bir döneme denk geldik ya.
asgari ücret, ekmek kuyrukları, abdülhamit artıkları falan hiçbir şekilde gündem olmamalı. en azından yılbaşına kadar doların sabit bir seviyede tutulması iktidarın tek hedefi olmalı ama sanırım onların hesapları da buydu. kim bilir ne boyutlarda hayvani kâr yapan kodamanların istediği de bu olmalı. gene çimenler eziliyor, gene minicik "ekmeği kaça alıcaz acaba?" derdimizle yok oluşa koşar adım yaklaşıyoruz.
Değeri altın ile oranlanan para birimi. Ekonomi devlerinin savaştan çıktıktan sonra merkez para birimi olarak belirlediği ve dünyanın her yanında geçerliliği olan para. Bu karardan sonra tüm ülkeler altın rezervlerine oranla para basabiliyor hale geldi.
dünyanın birçok ülkesinde değer saklama aracı olarak görülen para birimi.
dolar yükselirse ne olur?
bizim gibi, üretmeyen, geliştirmeyen, neredeyse sadece tüketen ülkeler için, yabancı yatırımcıların rolü aşırı büyüktür. hani bari üretmiyoruz, üretenler gelsinler bizim ülkemizde fabrika açsınlar, ülkeye döviz girsin, insanlarımız gitsin o fabrikalarda çalışsın, işsizlik azalsın buna bağlı olarak enflasyon düşsün vs vs. ekonomi, domino etkisinin en yüksek olduğu alanlardan biridir. yabancı yatırımcının bizim gibi ülkeler açısından önemini anlatmaya kalksak herhalde sayfalarca yazı yazmamız gerekir. bu yaratılan katma değer inanılmaz önemli bir şey yani.
dolar yükseliyor, yabancı yatırımcı niye gelmez?
mesela 1 doların 2₺ olduğunu varsayalım, yabancı yatırımcı geldi ülkemize, yanında da 1 milyon dolar var, yıllık kar marjı da %30 olsun. parasını bozdurdu ve 2 milyon₺ ile bir yıllık bir iş yaptı ülkemizde ve karıyla birlikte bu para 2.6milyon tl oldu (2.000.00.%30+2.000.000=2.6milyon₺). 2.6 milyom ₺'yi aldı ve gitti dolar' a çevirdi. o da ne? 1 dolar olmuş 3₺!
2.6 milyon₺ ediyor 866.666 $ (2.600000/3₺=866.666$)
herif zarar etti, bir daha gelir mi senin ülkene? gelmez!
faiz'i düşüreceğim, niye? haram çünkü... sanki %10 haram da %6 haram değil, neyse.
örnek, türk vatandaşı x kişisi iş kuracak, 1000 ₺ kredi çekip iş yapacak. kar marjı %30 olsun yine ve fazi oranı %10. işin sonunda eline 1300₺ para geçecek x kişisi, kredi borcu olan 1100₺'yi(1000+1000.%10=1100₺) bankaya ödeyecek. siz diyorsunuz ki yha bu % 10 faiz oranı fazla bu fazi oranını %6'ya düşürelim, kredi çekmeyi düşünen x cahil kişisi ağzında salyalar saçarak seviniyor bu duruma. ama yaptığı işin 800 ₺' si ithal teknoloji, yurtdışında gelen hammadde, aramal. sen orada %4 daha az faiz ödeyeceğim diye seviniyorsun ama dolar fırlayacağı için o 800₺'lik malı acaba kaç ₺' ye alacaksın, bir de bunu düşün! düşünebilen insanlar olsaydık bu hale gelmezdik zaten, neyse.
dolar yükselirse yükselsin, bize ne, dolarla mı maaş alıyoruz?
dolarla maaş almıyoruz evet keşke alsaydık. dolar yükselirse hane halkı bundan aşırı etkilenir, nedeni de basit; hane halkının belki dolarla işi yok ya da dolar borcu yok ama kullandığı, tükettiği mal ve hizmetleri üretenlerin var. dolar yükselirse doğal olarak bu firmaların girdi maaliyetleri artacağından dolayı hane halkına sattığı malların fiyatı en az dolardaki artış kadar olacak. kendi ürettiğimiz ürünlerin bile fiyatı artar hatta. neden mi? çünkü üretimde kullandığımız, makine yurt dışışından geliyor, bu makinelerin servisleri yurtdışında, yedek parçasını yurtdışından alıyoruz, işlenmiş yarı mamül hammaddeler yurt dışından, tüm bunları dolar vererek alıyoruz, dolar yükselirse ne olur şimdi daha iyi anlayabildin mi?
e dolar yülseldi bir kere, ne yapcaz peki?
şansımız belkide ilk defa yaver gitti ve pandemi dolayısıyla özellikle avrupalı ülkeler birer birer çin'den çekilmeye başladı. adamlara ucuz iş gücü lazım yani. 1$= 8 küsür lira gayet ucuz, 20 milyon genç var türkiye'de. neden olmasın? neden biz avrupa'nın fabrikası, çin'i olamayalım, üstelik avrupa'nın hemen dibindeyiz, uzak da değiliz.
neden olmasın? çünkü türkiye'yi yönetenler sürekli ona buna atar gider yapıyor, kabadayı gibi ülke yönetmeye çalışıyor, çünkü ülkede hukuk yok, çünkü ülkede nefret dili hakim, çünkü insan hakları gelişmemiş, çünkü, çünkü, çünkü... o tren de kaçıyor yani...
buraya sayfalarca şeyler yazabilirim, ama boşuna yazmış olurum, herkes biliyor ne olduğunu. biz kıçı ıslanmadan selin geldiğini anlayamayan bir milletiz. hele bir sel gelsin insalar bir boğulsun, sonra aklımız başımıza gelir belki.
Acil yerlere Coca Cola döküp fanta içerek amerika'ya bu doların fiyatı ne böyle diyerek Osmanlı tokadını vurmamız gereken para birimi böylece onların başkanı bizim dış İşleri Bakanına denk sayılacak ve 82 new york diyerek dolar kurunu düşüreceğiz.
Şaka bir yana bu kış 11-12 tl bazında görürseniz şaşırmamanız gereken para birimi.
merkez bankası on milyor doları piyasaya sürmek suretiyle müdahalede bulunup doların düşmesini bekledi. dolar da dedi ki o neydi gı.
Ayrıca haluk levent, dağlar mı yollar mı denizler mi engel neden neden gelmez oldun sözleriyle süren şarkısını dolar mı yollar mı yurolar mı engel neden neden düşmez oldun yapacağımış. fısıltı şeyinden şaaptım.
milletimiz efendimize çağrımdır, tüm yastık altındaki dolarları bozdurun. ben baktım yastığımın altında çarşaf vardı, bozmadılar. beni bozdular ama.. yüzüme attılar çarşafı bu ne dediler.
Asya piyasalarının an itibariyle 7.15 ten işleme aldığı para birimi. Yarın akşam dolar almaya kalktığınızda 8 lirayı görürseniz şaşırmayın, tabii bulabilirseniz.
Ekonomim geldi biraz ahkam keseyim. Son 1-2 gunde dolar asiri degerlendi de nooldu.
Aslinda bugun hicbirimize birsey olmadi. Yani soyle ki eger yarin yurtdisina tatile gitmiyorsan, birisine dovis borcun yoksa hicbirsey olmadi. Ama bugun olmadi yarin cok fena seyler olacak.
Simdi daha geri gidelim, amerika gibi, ingiltere gibi, rusya gibi kismen almanya gibi ulkeler kuvvetleri olcusunde ileriye donuk kullanmak uzere baska ulkelerin devlet tahvillerini alirlar. Burada gercek amac yatirim degildir, tabi faizi yuksek ulkelerden gelir de elde ederler fakat esas amac bigun lazim olursadir. Burada alinan tahvil miktarini oyle 3-5 diye dusunmeyin milyar dolarlik alimlardir. Lazim oldugu zaman bu tahviller bozduruluz ve o ulke para birimi degersizlestirilir. Yakin zamanda rusyaya yapilmisti simdi aynisi bizim basimiza geldi. Simdi bunu bize operasyon yapiyorlara baglamayacagim ama bu kadar hizli deger kaybinim baska iktisadi aciklamasi yok kitaplara gore. Sadece bi cesit doviz karsisinda deger kaybi olsaydi baska seyler soylenebilirsi fakat baktiginizda dolar euro yen altin uganda bilmemnesi... hepsi karsisinda deger kaybetmis demekki piyasaya turk lirasi girmis.
Peki elin oglu niye boyle birsey yapar. Kendi ulkesini korumak icin. Eskiden turkiyeden 5 dolara aldigi seyi simdi 3 dolara alicak aradaki kendi para biriminden elde ettigi gumruk vergisi kaybini de gumruk vergisini arttirarak kapatacak. Eskiden celikten 5 dolar gumruk vergisi alirken bugun mal bedeli distugu icin daha az alacakken vergi oranini arttirip yeni 5 dolar alacak.
Gelelim bize ne olcak, cok basit anlamda bugun hicbi bok olmayacak. Markette, raflarda, stokcularin ellerindeki, her turlu urunler (gida, tekstil, hirdavat, otomobil...) bitip de yeni urunler alirken olan olacak. Eskiden italat maliyeti 5 lira olan pirinc artik 10 lira olacak. E bu fiyat artisi beraberinde ne getirecek, enflasyon, enlfasyon ne getirecek, yuksek faiz o ne getirecek fiyat artisi.... iste boyle bir sarmala girip %200 enflasyonlara cikabiliriz. Cikariz demiyorum ama kitaplar boyle ongoruyor bu durumu.
Sonuc olarak bu olay sonrasi ne oldu, su oldu ki sen ben gibi dar ve orta duzey geliri olan kisiler uzun bir muddet (uzundan kastim 3-4 sene) ev gibi, otomobil gibi yuksek meblagli ve kredi kullanilarak alinan urunleri satin alamayacagiz. E ithalat maliyetleri arttigi icin fakirlesecegiz, e paramiz degersizlestigi icin daha az alabilecegiz...daha ne olsun.
Peki ne yapmali, kitaplar diyor ki bu gibi buyuk resesyonlar, krizler, develuasyonlar zamani kisisel harcamalari asgari limitlere indimeli, gereksiz harcamalardan kacinmali, eldeki yatirimi korumali, uzun vadeli borca girilmemeli. Yani sunu diyor, eldeki telfon tablet bilgisayari uzun bi muddet daha kullanin, cok fazla gezip tozmayin, kimseye borclanmayin, elde avucta birseyleriniz varsa muhafaza edin.
Zaman otesine.... Gun gelecek oyle bir deger kaybina ugrayacak ki... dunyada hic olmamis bir krizi tetikleyecek olan para birimi. Oyle ki bir kac hafta dunyada kimse elindeki malin dolar karsiligini bilmediginden ne alim ne satim yapabilecek. Insanlar 5. Gunun safaginda gandalf beklemek degil... market yagmalayip adam oldurecek. Yazilan sene : 2018 / timoteus
türk lirası karşısında ne yakın ne uzak vadede 5 liranın altına inmeyeceği, 10 lira seviyelerini zorlamasının ise hayli olası olduğu para birimi.
şu anda hemen hemen hiçbir yerli kur sitesi doğru sonuç vermiyor ya da açılmıyor. xe gayet düzgün işliyor çünkü uluslararası bir site. bu sabah türkiye saati 09:00'ken 5,73 olan değer şu anda 6,55'in üzerinde (8 saat içinde %12 artış). sitede son 1 gün, 1 hafta, 1 ay, 1 yıl, 2 yıl, 5 yıl ve 10 yıl karşılaştırmaları da mevcut. 15 ağustos 2008'de 1,18 olan değerin 10 yıl içinde %550 artması gerçekten de korkunç. gezi direnişi zamanında birkaç ay içinde 1,83'den 2,01 civarına geldi diye terörist olarak nitelendirilen kitledendim. siteden 10 yıllık değerleri açıp yıl bazındaki artışları gördüğünüzde, 2012'den bu yana yıl içinde doların değeri en az %18 civarında artmış durumda. yani son 5 buçuk-6 yıldaki fakirleşmemiz en az %80 civarında.
trump'ın son açıklaması, bakan damadın gülmeli, şive komiklikli, oldukça laçka saçmalamaları, "onların doları varsa bizim de bilmem nemiz var" ahmaklıkları ile çok değil, 2020'de doların 10 lirayı geçmesi sürpriz olmayacak (son 10 yıllık ivme de bunu gösteriyor). zaten genel seçim de yok bu zamana kadar. yerel seçimlerin de ülke geneline etkisi doların ateşine su dökecek kadar olmayacaktır.
Döviz lobisi görevde. Ama yıkamayacaklar milli ekonomimizi, ne de olsa biz hep 50liralık dolar aldığımız için, meyveyi sebzeyi, ekmeği dolarla almadığımız için bize giren çıkan olmayacaktır.
En güzel tahilini pardon isimli oyun ve filmde ferhan şensoy'un yaptığını çok rahat söyleyebilirim. Aralıksız değer kaybettiğimiz için, ne gün bozdursak zarar.
aslına değer kazanmamakta. hatta euro karşısında değer kaybettiğini bile söylemek mümkün. çünkü değeri artan dolar değil, tam tersi, değeri düşen türk lirası oluşan farkın ana sebebi.
