-
madem lakabımız uçak adam oldu, lakabın hakkını verelim bari. (bkz:laz ziya/#277864)
tanım: dünya tarihindeki en büyük uçak kazası.
yıl 1977. türkiye 19 mart'ta iki lise öğrencisi tarafından beyrut'a kaçırılan thy uçağını konuşuyorken*; dünya havacılığının en acı günü yavaş yavaş yaklaşmaktadır. 19 mart'tan yalnızca birkaç gün sonra; 27 mart 1977 pazar günü ispanya'nın tenerife adası'nda 583 kişinin ölümüyle sonuçlanacak bir kaza baş gösterecektir.
bu kazada yer alacak iki uçak da; halihazırda kullanılmaya devam eden, kraliçe* lakaplı boeing 747 tipi uçaklardır. bu uçaklar jumbo jet olarak tabir edilen, dünyanın en büyük yolcu uçaklarından biridirler. uçaklardan biri hollandalı klm hava yolları'na, diğeri abd'li pan am hava yolları'na aittir. klm uçağı; amsterdam'dan kalkar ve varış rotası olan gran canaria havalimanı'na doğru yol alır. aynı şekilde los angeles'tan kalkan pan am uçağının varış noktası da yine gran canaria havalimanı'dır.
27 mart gününü berbat edecek ilk haber gran canaria havalimanı'ndan gelir. kanarya özgürlük hareketi isimli terörist bir grup havalimanında bomba patlatmış, ikinci bir bombanın daha olabileceği ihtimali üzerine havalimanı kapatılmış ve uçakların inişleri iptal edilmiştir. bunun üzerine klm uçağı da pan am uçağı da varış rotalarını kanarya adaları'ndaki diğer bir ada olan tenerife adası'nın los rodeos havalimanı olarak (günümüzdeki adıyla tenerife kuzey havalimanı) değiştirmişlerdir. her iki uçak da güvenli bir şekilde los rodeos'a varır ve beklemeye başlarlar.
havalimanındaki bekleyiş esnasında los rodeos'un yanında bulunan yanardağ faaliyet halindedir ve los rodeos havalimanı'nın olduğu bölge aniden ciddi bir sis altında kalır. los rodeos havalimanı kulesinde yalnızca iki görevli vardır ve genellikle küçük uçaklara hizmet veren bu havalimanında sisli bir pazar günü jumbo jetlere ve diğer uçaklara hizmet vermek onlar için oldukça yorucudur. mürettebat da yolcular da sıkılmışlardır. ve hatta; bekleme salonu o kadar doludur ki, kule pan am uçağı yolcularının salona geçmesine izin vermemiştir, yolcular uçakta beklemişlerdir. öyle ki; pan am uçağının kabin görevlisi yolcular hava alsın diye uçağın kapısını bile açmıştır.
zamanın her şeyin çaresi olduğu ve asla durdurulamadığı gerçeği bir kez daha yüzünü göstermiştir. gran canaria havalimanı trafiğe açılmış, misafirlerini beklemektedir. ancak kimi misafirler için bu uçuş, son uçuştur.**
klm kokpitinde şirketin reklam yüzü olacak kadar tanınan, şirketin en deneyimli kaptanları arasında yer alan ve bu kazanın aktörlerinden biri olan jacob veldhuyzen van zanten bulunmaktadır.
-- spoiler --
şimdi, bir nefes alalım ve van zanten'den bahsedelim biraz. van zanten kaza günü 50 yaşında olan oldukça deneyimli bir ağabeyimiz. kaza yaptığı boeing 747 uçağını üretiminden sonra seattle'daki boeing tesislerinden getiren üç pilottan biri. aynı zamanda şu görselde de görüleceği üzere klm hava yolları'nın reklam yüzü.
ve en acısı; kazadan hemen sonra olayı öğrenen klm yetkilileri bölgeye deneyimli bir kaptan pilot göndermek istemişler ve van zanten'in evini aramışlar. oysa kazada yer alan pilot zaten van zanten'den başkası değil...
-- spoiler --
neyse, konumuza dönelim. van zanten havalimanında geçirdiği bu boş zamanı değerlendirmek için uçağına hollanda'ya gidebilecek kadar yakıt alır. kendi düşüncesine göre zamandan kâr etmiştir. oysa belki de yakıt ikmali yaparak çok büyük bir hata yapmıştır. (buraya tekrar değineceğiz.)
her iki jumbo jet de sabırsızlıkla bekledikleri haberin ardından piste doğru yönelmişlerdir. ancak los rodeos sis altındadır ve bu havalimanında göz gözü görmemektedir. kaderin bir cilvesi olarak; bu havalimanında yer radarı da yoktur. kule ve kokpit ekibi yalnızca telsiz aracılığıyla iletişim kurabilmektedir ve kule uçakları görememektedir.
kalkış için taksirut üzerinde; önde klm, onun hemen arkasında pan am bulunmaktadır. kule klm kokpitine ''pist sonuna kadar gidin ve ardından 180 derece dönüş yapın'' talimatını verir. klm pilotları talimatı yerine getirir, pist sonuna kadar gidip uçağı kalkış yapacakları yöne getirirler. bu esnada kule pan am uçağına ''pistte devam edin ve 3 numaralı çıkıştan pisti terk edin'' talimatını verir.
-- spoiler --
şimdi düşünün, biri pistin sonuna kadar gitti ve geri döndü. diğeri ise pistte ona doğru ilerliyor. yani an itibarıyla iki uçak da karşı karşıya.
anlaşılması açısından küçük bir görsel
-- spoiler --
görselde de görüleceği üzere 3 numaralı çıkış koskoca bir 747 uçağının dönebileceği kadar geniş değildir. bunun üzerine pan am uçağı 4 numaralı çıkışa yönelir. bu sırada klm kokpitinde van zanten'in elleri gaz koluna doğru gider. yardımcı pilot kaptana dönerek ''kalkış izni almadık'' der. kaptanın ''al o zaman'' emrinden sonra cızırtılı frekansta her aksilik üst üste gelir. kule klm uçağına kalkış sonrası izleyecekleri rotaya dair bilgi verdiği sırada kaptan pilot van zanten motorlara güç verir ve artık son başlamıştır.
kule; kalkış için pistte ilerleyen ve kendisi tarafından görünmeyen klm uçağına ''kalkış için bekleyin, size haber vereceğim'' uyarısı verir. uyarının aslı şu şekilde ''okey, stand by for takeoff, i will call you''. ancak o an frekansta cızırtı meydana gelir ve kokpitte yalnızca ''okey'' kısmı duyulur. cızırtılara çok da kulak asmayan van zanten çoktan motorlara güç vermiştir bile. klm artan bir süratle pistte koşturmaya başlar. aynı anda pan am uçağı da hala pistte olduğunu bildirir, ancak bu ses de frekanstaki cızırtılardan ibarettir.
uçuş mühendisi pan am pilotunun konuşmasından şüphelenir ve kaptan pilot van zanten'e dönerek ''pan am pistten çıktı mı, emin misin'' diye sorar. van zanten kendinden gayet emin şekilde pistin temiz olduğunu söyler ve kalkışa devam eder. bu sırada pan am uçağı 4 numaralı çıkışa varabilmek için hala pist üstündedir...
görsel
ve kaçınılmaz son;
yoğun sisin de etkisiyle birbirlerini son anda fark eden pilotlar kazadan kurtulmak için aniden manevra yaparlar. pan am pilotu victor grubs uçağa tam güç vererek sola doğru manevra yapar. bu sırada van zanten ise ''belki uçağı üstünden geçiririm'' düşüncesiyle lövyeyi sonuna kadar çeker. ancak yine kaderin cilvesi olarak; sabırsız van zanten bekleme esnasında 55 bin litre yakıt almıştır ve bu ağırlığı kaldırabilmek için daha fazla hızlanmak gerekiyordur. uçağın yalnızca burnunu kaldırabilen van zanten son sürat gelerek gövde altı, kanatlar ve motorların olduğu yerden pan am uçağının kokpitinin hemen arkasına çarpar. mevcut hızıyla birlikte 500 ft kadar yükselen klm uçağı bu yükselişin hemen ardından yere çakılır.
kaza sonucunda klm uçağından kurtulan olmaz ve 14'ü mürettebat olmak üzere 248 kişi hayatını kaybeder. pan am uçağında ise durum daha ağırdır: 16'sı mürettebat olmak üzere 396 kişi bulunan pan am uçağında 335 kişi hayatını kaybeder. 5 mürettebat ve 56 yolcu ise bu kazadan sağ olarak kurtulmuştur.
bugün hala dünyanın en büyük uçak kazası olarak gösterilen bu kazada 583 kişi hayatını kaybetmiştir.
son olarak; bu kazadan önce dünyanın en büyük uçak kazası türk hava yolları'nın paris kazası'dır.