şair, yazar, çevirmen. 1937 yılında gaziantep'te doğdu. istanbul'da robert kolej'i bitirdi. bir süre istanbul üniversitesi gazetecilik enstitüsü'nde okudu. çevirmenlik, aktörlük, tiyatro oyunculuğu ve bazı gazete ve dergilerde yayın yönetmenliği yaptı. şairin basılı ilk kitabı, on iki yaşında yazdığı tek perdelik bir okul oyunudur. 1950'li yıllarda ikinci yeni şiir akımına katıldı ve bu akımın öncülerinden biri oldu. ülkü tamer'in kendisine özgü bir şiiri vardır. halk şiirinden beslenen doğal, yalın, insan sevgisi yüklü, çocuksu ve neşeli şiirler yazar. şair, şiir konusunda bu kadarla kalmaz, 70'li yıllara uzanan dönemde ve o dönemlerden de günümüze kadar yazdığı şiirlerde toplumsal ve politik konuları da ele alır. genellikle şiirlerinde yalınlığı seçmiş olan ülkü tamer, zaman zaman imge yüklü ve anlam bakımından kapalı şiirler de yazmıştır. dilimize yetmişin üzerinde eser çevirisi kazandıran ve yazının hemen her türünde eserler üreten şair, şiir antolojileri de hazırlamış ve birçok gazetede edebiyata, sanata ve hayata dair cana yakın köşe yazıları yazmıştır. şairin şiirleri, farklı müzisyenlerce bestelenmiş, bazense ülkü tamer müzisyenlerin kendisine önerdiği müziklere şarkı sözü-şiir yazmıştır:
******
zülfü livaneli, iki şiirimi bestelemişti: atlının türküsü ile memik'e ağıt. ilki bu adı taşıyan albümünde yer alıyordu. ikincisi daha 'kayıtlara geçmemişti'.
günün birinde, "gel, seninle değişik bir şey yapalım," dedi zülfü.
"ne yapacağız?"
"elimde dokuz beste var. beşi theodorakis'ten. dördü benden. sözleri yok. bunlara söz yazar mısın? albümde 10 şarkı olacak. biri zaten memik oğlan. o hazır."
"yazarım," dedim. bunu dediğimde nasıl çetin bir işe kalkıştığımın farkında değildim (....) artık nasıl olduysa, theodorakis'in bir parçası çıktı ortaya. zülfü'yü aradım hemen. telefonda sözleri yazdırdım. pek sevdi. ben de yüreklendim, başladım bir başka parçayı çalışmaya.
karacaoğlan'ın 'çiçek topla', yunus emre'nin de 'selam olsun' dizelerinden yola çıkarak güneş topla benim için'le selam olsun'u yazdım. ikisinin de, karacaoğlan'ın, yunus'un yazdıklarıyla başka ilgisi yoktu. olsun. kitabımda bunları yayımlarken birini karacaoğlan'a, birini yunus'a adadım. boynumun borcu.
bestelerden birine şahdamar'ı yazdım. ama kullanmadık onu. şahdamar'ı da sonradan edip akbayram bir başka besteyle, mustafa uysal'ın bestesiyle değerlendirdi.
(ülkü tamer/radikal, 17.01.2004)
******
şairin bestelenen şiirleri-şarkı sözleri:
* ahmet kaya - selda bağcan (üşür ölüm bile)
* ahmet kaya (gül diken)
* zülfü livaneli (atlının türküsü)
* zülfü livaneli (selam olsun)
* zülfü livaneli (mayın/kilis'e haber saldım)
* zülfü livaneli - banu kırbağ (memik oğlan)
* zülfü livaneli (güneş topla benim için)
* edip akbayram (şahdamar)
* grup yorum (düşenlere - şairin "ağıt" şiirinin adı değiştirilmiştir)
* sesler ve düşler (kırda vurulanların türküsü)
şiir kitapları:
- soğuk otların altında (1959)
- gök onları yanıltmaz (1960)
- ezra ile gary (1962)
- virgülün başından geçenler (1965)
- içime çektiğim hava değil gökyüzüdür (1966)
- sıragöller (1974)
- seçme şiirler (1981)
- yanardağın üstündeki kuş (1986, toplu şiirler)
- bir adın yolculuktu (2014)
öykü kitapları:
- alleben öyküleri
- çocukluğumdaki bayramlar (alleben öyküleri)
- tarihte yaşanmamış olaylar 2014)
çocuk kitapları:
- pullar savaşı (1975)
- gün ışığı hoşça kal (1976)
- ne biliyorum (1977)
- hangisi doğru (1977)
- çocuklara genel kültür (1977)
- tele yunus (1980)
- şeytanın altınları (1989)
- sanat sınavı (2006)
- hoca nasreddin der ki
anı kitapları:
- allaben anıları (1997)
- yaşamak hatırlamaktır (1998)
- bir gün ben tiyatrodayken (anı-günlük-mektup, 2003)
sinema-araştırma-inceleme kitapları:
- ihanet yılları
- sinema dedi ki
derleme-antoloji kitapları:
- şiiristan (kısa mizahî şiir çevirileri, 1959)
- yolcunun kitabı (1962)
- varlık şiirleri antolojisi (1966)
- sahici mucizeler (1986)
- çağdaş rus hikâyeleri (1971)
- çağdaş latin amerika şiir antolojisi (1982)
- güzel sözler (erol erduran-ülkü tamer)
- büyük sözler (erol erduran-ülkü tamer)
çeviri kitapları:
- j.k. rowling (harry potter ve felsefe taşı)
- yevtuşenko (babi yar)
- tagore (profil)
- max jacob (sahici mucizeler)
oyun kitabı:
- duygular konuşuyor (1948)
deneme kitabı:
- kırıp dökmeden (2010)
ödülleri:
- 1965 türk dil kurumu çeviri ödülü (edith hamilton'dan mitologya çevirisi)
- 1967 yeditepe şiir armağanı (içime çektiğim hava değil gökyüzüdür)
- 1991 yunus nadi öykü armağanı (alleben öyküleri)
- 2004 melih cevdet anday şiir ödülü (bir adın yolculuktu)
yazın bittiği her yerde söylenir.
böyle kırmızı kalkan görülmemiştir
ölüleri örten yapraklardan başka.
çünkü sahiden yaz bitmiştir,
göle bakmaktan usanır insan,
koru tutmaktan, yol gözlemekten;
çadırlar toplanır, yaralar sarılır;
durgun bir yolculuk, uzun bir şapka
artık yaprakları beklemektedir.
aşk mıdır kış gelince başlayan
beyaz kılıçla yürüyen aşka...
bırakmaz olur kuşlarını ülkeler,
yazın her yerde bittiği söylenir;
yorgunluklar çoğalır silahlardan sonra;
kardan mezarları görülür ıssızlığın
ölü öpüşlerin koyuluğuyla...
aşk kalmıştır otlarda yılı götüren,
cesur savaşçıları taşıyan kışa.
her yerde yazın bittiği söylenir,
çürür çiçeklere yapışan kanlar;
belki uzaktan iki atlı yaklaşır,
belki yakından iki yaprak kalkar;
akşamın örtüsü derelerde yıkanır,
gökyüzünü görünce gecenin devi
çıkarıp şapkasından yıldızlar saçar,
cüceler bunu bilir, gürgenler bilir,
aşkın uyumadığı her yerde söylenir.
(not: ülkü tamer'in şiirine gönderme olarak, haydar ergülen, (bkz: eylül )
ben sana teşekkür ederim, beni sen öptün,
ben uyurken benim alnımdan beni sen öptün;
serinlik vurdu korulara, canlandı serçelerim;
sen mavi bir tilkiydin, binmiştin mavi ata,
ben belki dün ölmüştüm, belki de geçen hafta.