bu ilaçların mekanizmasını anlamak için hücre membranından elde edilen araşidonik asit denilen yapının metabolizmasından bahsetmeliyiz. bu metabolizmayı gösteren tablolar hep çok karışık , o yüzden kendim anlatmaya çalışayım.
vücutta bir inflamasyon meydana geldiğinde araşidonik asitten prostaglandin, tromboksan ve lökotrienler yapılır. bu moleküller "cardinal signs of inflammation" olarak bilinen, inflamasyon özelliklerinin ortaya çıkmasında etkilidir. bu etkiler şunlar: rubor: redness - kızarıklık calor: heat - ateş/sıcaklık dolor: pain - ağrı tumor: swelling - şişlik functio laesa (bu sonradan eklenmiştir): loss of function - fonksiyon kaybı
yani eğer bu metabolizmayı inhibe edecek bir ilaç alırsa vücut, yukarıdaki belirtilerin görülmesini engellemiş oluruz. ağrıyı keser, ateşi düşürürüz.
siklooksijenazın** da iki çeşidi vardır: cox-1 ve cox-2. kabaca bahsedeyim. cox-1 vücutta sürekli olarak bulunan bir enzimdir. yani bu enzimle üretilen moleküllerin vücutta sürekli olarak koruduğu görevleri vardır. cox-2 ise "inducible"(indüklenebilir) olarak geçer. yani cox-2'yle üretilen moleküllere sürekli olarak ihtiyacımız yoktur, vücutta bir inflamasyon olduğunda enzim harekete geçer. buradan da anlayabileceğiniz üzere bizim kesmeye çalıştığımız etkiler (ağrı, ateş gibi) cox-1'den çok cox-2 ile bağlantılı. hatta birçok nsaii iki siklooksijenazı da beraber inhibe eder ve yan etkilerin çoğu da bundan kaynaklıdır, cox-1 inhibasyonundan.
prostaglandinlerin de tromboksanların da vücutta çok çeşitli görevleri olduğunu göz önüne aldığımızda yan etkilerinin de çok çeşitli olabileceğini söyleyebiliriz. örnek vermek gerekirse, gastrointestinal sistemdeki yan etkilerinden sıklıkla bahsedilir. mide rahatsızlığı olan bireylerde olabildiğince cox-2 selektif olan (daha çok cox-2'yi inhibe eden) ilaçlar tercih edilir. böbreklere zarar verebilir. kanın koagülasyonunda* bozukluklar görülebilir. kan sulandırıcı bir ilaç kullanılıyorsa ilaç-ilaç interaksiyonuna özellikle dikkat edilir. (gibi uzayıp gider bu liste)
nsaii'lerin çeşitli grupları vardır. bu gruplara göre yan etkileri, endikasyonları ufak tefek değişebiliyor. genel etki mekanizmalarıysa bu şekilde. bir hayli fazla kırmızı bakınızlı bir girdi oldu ama umarım anlatabilmişimdir.
ağrıyı dindiren her türlü ilaca verilen isimdir. regl döneminde ağrı kesicilerin nasıl kullanılacağını ve reglin ağrısız nasıl atlatılacağını anlattığım yazı için (bkz: regl ağrısı/#244240)
