sigmund freud'un 1921 yılında yazdığı ve okurken bugünün inşasının bu kitaptaki içeriklerle hazırlanmış olduğu gerçeğiyle yüzleştiğim eseri.
girdiyi okuyacak kişiler için bir ön not düşüyorum: bu girdi kesinlikle uzun olacak gibi görünüyor ve devam ederseniz içinde bol bol kitaptan alıntı okuyacaksınız.
Öncelikle nedir bu kitle psikolojisi ve ego analizinden kasıt diye düşünebilirsiniz.
Kitabın ilk yarısını kapsayan ayrıntılı bir kitle psikolojisi yorumlamasıyla karşılaşacaksınız. Bu yorumlamada kitlelerin nasıl bir araya geldiği, bu bir araya gelişteki motivasyonları, birbirlerinden aldıkları kuvvet, çıkarları, korkuları ve lider beklentileri gibi birçok konu ayrıntısıyla işlenecek.
Ego analizi olarak geçen kitabın ikinci yarısındaysa çocukluktan itibaren ego ve süper egonun oluşumu, bunların birleştiği ve ayrıştığı noktaların kişi üzerindeki etkisi, hipnozun farklı uygulamaları, libido ve aşkın gündelik hayatta bildiğimiz halinden farklı etkileri gibi konular üzerinde duruluyor.
Benim bu kitapta ilgimi çeken bölümse, “aşık olmak ve hipnoz” isimli bölümden önceki 45 sayfayı kapsıyor işin aslı. Ki bu bölüm de tamamen kitle psikolojisinin incelendiği sayfalardır.
Freud’un bu konuyla ilgili yorumlama ve çıkarımlarında kullandığı en büyük araştırma kaynağı da le bon’un “ününü hak etmiş çalışması” olarak nitelendirdiği psychologie des foules çalışmasıdır. (kalabalık: popüler bir zihin incelemesi - 1920)
Şimdi kişisel yorumlama bölümüne girebilirim. Kitabı okurken aklımda birçok tarihi ve gündelik olay uyandı. Belirli partileri, grupları, ayrımcılıkları gördüm. Ve işin en kötü yanı, bu kitap kaleme alındığında henüz bunların hiçbiri ortada yoktu. Bu denli büyük histeriler henüz yaşanmamıştı. Beni derinden sarsan gerçek de bu oldu.
Örnek vermem gerekirse; aklıma en başta nazi partisi olan nasyonal sosyalist alman işçi partisi geldi. hitler’i gördüm. joseph goebbels’i gördüm. ku klux klan’ı gördüm. 6-7 eylül olaylarını gördüm. Günümüzdeki sosyal medya linçlerini gördüm. Kimi parti oluşumlarını gördüm. Irkçılığı gördüm. Dünya savaşlarını gördüm. Alevi katliamlarını gördüm. Dünya üzerinde örneklerini görebileceğiniz birçok kitlesel histerinin izlerini gördüm kitap sayfalarında. Ve bunların hiçbirinin ismi bile geçmiyordu o satırlarda. Siz okuduğunuzda zihniniz otomatik olarak kişilerle bağlantı kurmanızı sağlıyor zaten.
Şöyle düşünün ki; 19. Yy sonu 20. Yy. başında kitle psikolojisiyle ilgili ayrıntılı psikoloji deney ve araştırmaları yapılıyor. Grupların tepkileri, oluşum aşamaları, ilerleyişi, beslenişi, vahşileşmesi ve kontrolü kaybetmesi aşama aşama inceleniyor. Bunun adeta bir denklemi çıkarılıyor. Hatta bu denklemi tüm ayrıntılarıyla 7 tl gibi komik bir ücret ödeyerek siz de satın alabiliyorsunuz şu an. Ve bu formülize edilmiş denklem, hükmeden ellere geçtiğinde yapmaları gereken tek şey “x” ve “y” bilinmezlerini istedikleri gruplarla doldurmak oluyor. 20. Ve 21. Yy. ise bu denklemlerle şekilleniyor. Ve dünya çapında hala biz bu denklemin x’leri ve y’leri olarak yaşamaya itiliyoruz. Bir nevi, hiçbir şeyden haberi olmayan kafesteki denek fareleriyiz.
Kısacası ben buna kitap değil, psikolojinin yakın tarih ve günümüze etkileri üzerine bir ders kitabı demek isterdim. Zaten okurken de odağınızı kaybedebileceğiniz bir dil ve anlatımla karşılaşacaksınız. Kısa olmasına rağmen sindire sindire ve kendinizi soyutlayarak okunması gereken bir kaynak.
girdinin şu anki 3. Part’ına kadar geldiyseniz sabrınıza hayran kaldığımı belirtmek isterim. Şimdi sözü freud’a bırakıyor ve altını çizdiğim onlarca sayfada en vurucu gördüklerimin alıntılarını paylaşıyorum:
“kitle, güce saygı duyar ve bir zayıflık türü olarak düşündüğü naziklik tarafından çok az etkilenebilir. Kahramanından istediği şey güç hatta şiddettir. Yönetilmek, bastırılmak ve ona hakim olanlardan korkmak ister. Aslında tamamen tutucudur, geleneklere büyük bir saygısı ve yeniliklere gelişmelere karşı büyük bir nefreti vardır.”
“en dikkatli araştırmalar hipnotize olmuş bir kişinin, kendini hipnotize edenin ellerinde bulunmasını andıran bir şekilde grubun çekici etkisinin içinde bulunduğunu kanıtlamıştır. Bilinçli kişilik tamamen kaybolmuştur; irade ve muhakeme yeteneği kaybolmuştur. Bütün duygu ve düşünceler hipnotize eden kişinin kararı doğrultusunda yönlendirilen tarafa eğilmiştir.”
“ek olarak, örgütlenmiş bir grubun üyesi olduğu gerçeği medeniyet merdiveninde birkaç basamak aşağı inmesine neden olur. Birey yalnızken görgülü biri olabilir; kitle içindeyken içgüdüleriyle hareket eden bir barbardır. Birey, ilkel insanların spontane özelliğini, şiddetini, vahşiliğini, hevesini ve kahramanlığını benimser. “
“kitle zihni bir şeyi tutkuyla isteyebilir ancak azimden yoksun olduğu için bu hiç uzun sürmez. O, istediği şey ile istediği şeyi gerçekleştirme arasındaki hiçbir gecikmeye tahammül edemez. Her şeye gücü yettiğine dair bir inancı vardır; imkansız kavramı kitle içindeki birey için kaybolmuştur. Bu kitlenin eleştiri yetisi yoktur, olasılıksız kavramı onun için yoktur.”
Şimdi goebbels’in bize el salladığı alıntı:
“her türlü, abartıya meyilli olduğundan, bir kitle sadece güçlü bir uyarıcı tarafından harekete geçirilebilir. Kitlede bir etkiye neden olmak isteyen kişinin görüşlerinde mantıklı şeyler sunmasına gerek yoktur; görüşlerini çekici renklere boyamalı, abartmalı ve aynı şeyi tekrar tekrar anlatmalıdır.”
“kitleler hiçbir zaman gerçeği istemezler. Onlar yanılsama isterler ve yanılsama olmadan yapamazlar. Onlar gerçek olandansa, gerçek olmayana öncelik verirler. İkisi arasında ayrım yapmak istemedikleri eğilimi de ortadadır.”
“Kitle öndersiz yaşayamayan itaatkar bir sürüdür. İtaate o kadar açtır ki kendini önder gösteren herhangi birini içgüdüsel olarak kabullenir. …. Bizim eleştirel yetimizi tamamen felce uğratır, bizi ona karşı hayret ve saygı ile doldurur. Hipnozdaki büyülenme gibi bir duygu uyandırır.”
Benim kitaba dair söyleyeceklerim bu kadardı. Bu alıntıları ne şekilde “okumak” ve yorumlamak istediğiniz de tamamen size kalmış.
daha fazla yorum yazamıyorum. yani anlayın canım, tünele girdim çekmiyyooorrrr……. ondan ötürü.
