yüzeylerde bulunan mikroorganizmaları öldüren ya da etkisiz kılan kimsayalların genel adı. ancak ne yazık ki ülkemizde antiseptikler de dezenfektan olarak bilinmektedir. çünkü tdk dezenfektan'ı "mikrop kırma özelliği olan madde." şeklinde tanımlamıştır. haliyle bizim dilimizde dezenfektan antiseptik ile eş anlamlı hale gelmiştir. ancak orijinalinde dezenfektan sadece yüzeylerde kullanılan kimyasalların genel adıdır. lakin ben bu girdide, tdk'nın tanımını esas alarak, dezenfektanları antiseptiklerle eş anlamlı kabul ederek anlatmaya devam edeceğim.
esasında antiseptik olan, ancak el ve cilt dezenfektanı olarak satılan ürünler günümüzde revaçta. lakin bir takım uyanık satıcılar esasında antibakteriyel olan ürünleri de dezenfektan adı altında antiviral olarak kullanılabiliyorlar gibi satma çabasındalar...
virüsler karşısında bir dezenfektanın iş görmesi için aranan şartlardan birincisi alkol bazlı olmasıdır. elbette başka kimyasallar da olabilir ancak cilt üzerinde kullanılan ve virüsleri öldüren birincil ürünler alkol bazlı dezenfektanlardır. ve içlerinde en bilinen alkol bazlı antiseptik aslında kolonyadır. yapısında bulunan etil alkol sayesinde kolonya bir dezenfektan olarak iş görür.
dezenfektanlar ise genelde izopropil alkol ya da onun yapısal izomerlerini içerirler. elbette içerisinde kısmen etanol, kısmen propanol içerenleri de mevcuttur. ancak daha tavsiye edilen türleri üzerinde "ipa" ibaresi taşıyan, izopropil alkol içeren türevleridir. her ne kadar her iki alkol türü de virüsler karşısında aynı düzeyde etkin olsa da izopropil alkol izomerlerinin cilt üzerinde kullanıma daha uygun olduğu ifade edilmektedir.
dezenfektanlarla ilgili bilinmesi gereken bir başka şey, onların birer sterizilatör olmadıklarıdır. yani mikroorganizmalardan yüzde yüz arınma sağlamazlar. en babası bile üzerinde %99 ibaresi taşır. o da kullanım talimatına uygun kullanılması durumu için geçerlidir.
el temizliğinde öncelik dezenfektan değil, su ve sabundur. bol su ve bol sabunla elleri sık sık yıkamak asıl yapılması gereken iştir. ancak su ve sabuna erişim imkanı bulunmayan ortamlarda, kullanım talimatı esas olmakla birlikte, 3-5 ml dezenfektanın 30 saniye süre ile ellerin ovalanmasında kullanılması gereken hijyeni sağlayacaktır.
dezenfektan satın alırken dikkat edilmesi gereken bir kaç konu var, onları da yazayım. - dezenfektan mı yoksa antibakteriyel mi olduğuna lütfen dikkat edin. antibakteriyeller virüsleri öldürmezler. - alkol bazlı dezenfektan alırken alkol oranının %70 ve üzerinde olmasına dikkat edin. (%40 etanol, %30 propanol gibi iki ayrı alkol de olabilir) - alkol bazlı dezenfektanlarda tercihiniz mümkünse %70 ipa (izopropil, propanol vs vs) ağırlıklı olanlar olsun. - alkol bazlı dezenfektanların el ve cilt için kullanılanlardan olduğuna emin olun. (dezenfektan normalde yüzey temizleyicisidir, el ve cilt için kullanılanın gavur memleketlerindeki adı ansiteptiktir diye belirtmiştim.) - alkol bazlı dezenfektanların durulama gerektirmeyenlerden olduğuna emin olun. (mutlaka su ile durulama gerekiyorsa çok da anlamlı değil çünkü su ve sabuna erişiminiz var ise dezenfektana gerek yok. sadece su var ama sabun yoksa o halde su ile durulananları da alabilirsiniz.)
son olarak, alkol bazlı dezenfektanlar yanıcıdır. buharı patlar. solunmamalıdırlar. yakınında sigara içilmemesi gerekir. ısıya maruz bırakılmaması gerekir. gözlerde ağır tahribata neden olabilirler. bu nedenle yüz üzerinde kullanılmamaları gerekir. içilmemeleri gerekir. özellikle çocukların erişemeyeceği yerlerde bulundurulmalıdırlar.