19. yüzyıl enternasyonal işçi sınıfı hareketinin ve komünizmin(o dönem sosyal demokrasi olarak adlandırılıyordu.) marx'la beraber ortak önderi ve sosyalizmin teorisyeni, 1848 alman devrimi'nin "general"i, burjuva sınıfından olmasına rağmen sınıfına ihanet edip kendisini işçi sınıfının kurtuluşuna adayan büyük filozof ve politikacı.
hem sağlığında hem de ölümünden sonra, marx'ın; berbat el yazısını okuyup tasnif eden, eserlerini yayıma hazır hâle getiren musahhih. komünist parti manifestosu'nun, alman ideolojisi'nin, kutsal aile'nin ortak yazarı, ingiltere'de işçi sınıfının durumu'nun, ailenin, özel mülkiyetin ve devletin kökeninin, doğanın diyalektiğinin ve her komünistin öncelikli olarak okuması gereken anti-dühring'in yazarı.
sovyetler birliği'nde sosyalizmin kuruluşunda başta anti-dühring olmak üzere eserlerinden çokça yararlanılan, liberal solcular tarafından sosyalizmi mekanikleştirdiği iddiasıyla günah keçisi ilan edilen, sovyetler birliği'nde sosyalizmin çözülüşünün arifesinde sosyalizmin hainleri tarafından büyük eseri anti-dühring'i taşlamak için tek gündemli sempozyum düzenlenen, sosyalizmin dünyaya yayılmasında marx'tan bile daha fazla etkisi olan büyük devrimci.
tristram hunt gibi sovyetler birliği tarihi konusunda cahil bir sosyal demokrat; bu gerçekleri bilmediği, okuyucularının da başka kaynaklardan araştırma yapıp, bilgileri teyit etme zahmetine girmemesinin rahatlığıyla, marx'ın karısı jenny'nin deyimiyle uzun boylu yakışıklı prusyalı engels'in; bireyselliği güçlü, rafine zevkleri olan biri olması nedeniyle sovyet sosyalizmini kabul etmeyeceği gibi temelsiz yorumlar yapabiliyor. ayrıca sosyalizmin farklılıkları ve bireyselliği öldürmesi, burjuva düşünürlerinin büyük bir ısrarla savunduğu bir iddia. oysa sosyalizm bireyselliğin örselenmesini değil, işçi sınıfının güncel ve tarihsel çıkarlarının bireysel çıkarların üstünde tutulmasından hareket eder. anti-komünist olanların bu nüansı anlamaması veya anlamak istememesi çok da şaşırtıcı değil.
anti-dühring için bir parantez; manifesto, alman ideolojisi, fransız üçlemesi, ne yapmalı ve nisan tezleriyle beraber her komünistin mutlaka okuması gereken bir eser. diyalektiği, üretim ilşkilerini, sosyalizmi muhteşem bir sadelikte anlatan başka bir eser olmadığını düşünüyorum. başta kapital, doğanın diyalektiği, materyalizm ve ampiryo-kritisizm olmak üzere birçok marksist klasiğin, çok önemli olmalarına rağmen, karmaşık iktisadi, felsefi ve politik nitelikleri gereği her komünist tarafından okunmasını zorunlu görmüyorum. tabii iyi bir marksist olmak için bunların hepsini özümseyerek okumak şart.
Kapitalizme karşı verdiği amansız savaş ve işçi sınıfına bıraktığı komünist mirasla özdeşleşen kişi. (bkz: karl marx)'ın dostudur. Fabrikatörün oğlu olmasına rağmen İngiltere'de fabrika işçilerinin çalışma ve yaşam şartları görüp irade göstererek komünist olmayı seçti. alçakgönüllü olması başlıca özelliklerinden biridir. (bkz: galina serebryakova)'nın (bkz: ateşi çalmak) kitabında şöyle bir anekdot dikkatimi çeken:
"Engels dostunu çok seviyordu, onunla gurur duyuyor ve kendisine özgü alçakgönüllülükle bilimsel komünizm alanındaki en büyük buluşların öncelikle Marx'a ait olduğunu defalarca vurguluyordu. "Marx'la arkadaş olmadan önce de, onunla 40 yıllık çalışmam sırasında da söz konusu teorinin hem temellendirilmesine hem de hızlanmasına bir dereceye kadar bağımsız olarak katkıda bulunduğumu inkâr edemem. Fakat, ekonomik ve tarihsel alandaki temel öncü düşüncelerin çok büyük bölümü, dahası onları nihai formülasyonu Marx'a aittir. Marx yaptıklarını, belki iki üç spesifik alan dışında, bensiz de kolaylıkla yapabilirdi. Ama marx'ın yaptıklarını ben hiçbir zaman yapamazdım. MArx daha yukarıdaydı, daha uzağı görüyordu, bizden daha iyi ve daha çabuk yorumluyorudu. Marx dahi idi, biz ise olsa olsa yetenekliydik. Bizim teorimiz o olmadan hiç de bugünkü yerinde olamazdı. Bu nedenle, bu teori haklı olarak onun adıyla anılıyor. ""
Kendisini ikinci keman olarak gören Engels'in Sıkça söylediği sözü hatırlatmak gerekir: “Bütün hayatım boyunca yapmaya yatkın olduğum şeyi yaptım ve ikinci keman olarak kaldım; sanırım bu işi oldukça iyi yaptım. Marx gibi mükemmel bir birinci kemanla olduğum –çaldığım– için memnunum.” Oysa gerçekte Engels, Marx’ın ayrılmaz bir parçası, bir bütünün yarısıydı; Engels olmadan Marx’ı ve Marksizmi düşünmek imkânsızdır. Ama Engels, gönüllü olarak “ikinci keman” olmayı kabul etti ve bundan gurur duydu. 70. doğum günü üzerine yazdığı bir yazıda Engels’i övdüğü için (bkz: eleanor marx), ondan temiz bir azar işitmişti. Zira o, övülmekten ve pohpohlanmaktan nefret ederdi. Eleanor aynı yazısında şöyle diyordu: “Bugün orkestrayı yöneten Engels’tir ve o sanki kendi deyimiyle hâlâ “ikinci keman” imiş gibi sade ve alçak gönüllüdür.” Marx gibi Engels de birinci kemandı ve bu iki başkemancı, yoldaşça dayanışma içinde orkestrayı yöneterek işçi sınıfının kurtuluşunun bilimsel teorik temellerini birlikte oluşturdular.
