Piaget' in bilişsel gelişim aşamaları kohlberg' in kuramının temelini oluşturur. bu aşamaların evrensel olduğunu söyler.
a) 1. Düzey- Gelenek öncesi düzey- içselleştirme yok
1. Evre : Bağımlı ahlak: Bireyler çıkarları doğrultusunda hareket ederler. Doğru olan eşit alışverişle ilgilidir. 2. Evre : Bireysellik, amaç ve alışveriş: Çocuklar itaat eder çünkü büyükleri böyle ister. Cezadan kaçmak için uyarlar.
b) 2. Düzey- Geleneksel dönem- orta düzey içselleştirme
3. Evre : Karşılıklı Kişisel Beklentiler, ilişkiler ve kişilerarası uyum: Bireyler ahlaki yargılarının temeline güven, şefkat ve sadakat gibi öğeleri koyar. 4. Evre : Toplumsal düzen ahlakı: Ahlaki yargılamalar toplumsal düzen, hukuk, adalet ve görev hissiyatının anlaşılması üzerine kuruludur.
c) 3. Düzey – Gelenek sonrası düzey- tam içselleştirme
5. Evre : Birey değerler, haklar ve ilkelerin kanunları aştığı sonucunu çıkarır. 6. Evre : Evrensel ahlak ilkeleri eğilimi: Kişi evrensel insan haklarına dayalı ahlaki değerler geliştirmiştir. Kanunlar ile vicdan arasında ikileme düştüğü zaman birey, kendi vicdanına uygun davranışlar sergiler.
Ahlaki düşünce ve ahlaki davranış: Kohlberg’ in kuramı, ahlaki düşünceye çok vurgu yaptığı, buna karşılık ahlaki davranış üzerinde yeterince durmadığı için eleştiriler almıştır. Yüce düşüncelerin ardında aslında hiç de ahlaki olmayan davranışlar bulunabiliyor çünkü. Çirkin eylemler ahlak ve erdemle perdelenebilir.
Kültür ve ahlaki muhakeme: Kohlberg, ahlaki muhakeme evrelerinin evrensel olduğunu savunsa da bazı kültürlerde aşamalar sırayla geçilmez. Son aşamaya her kültür varamaz. Aslında kültür ve ahlak Kohlberg’ in düşündüğünden daha iç içedir.
Aileler ve ahlaki gelişim: Kohlberg aile süreçlerinin çocuğun gelişiminde önemli olmadığını savunmuştur. Aile ilişkileri Kohlberg için ahlak gelişimi adına önemsizdir. Fakat yapılan çoğu araştırmada çıkan sonuçlara göre çocuk ahlak gelişiminin büyük çoğunluğunu ailesinden alır.
Cinsiyet ve bakım verme perspektifi: Carol Gilligan kuramının fazlasıyla cinsiyetçi olduğunu ve erkek normlarına göre kurulduğunu söylemiştir. Kohlberg büyük ihtimalle bir erkek olduğundan bakım verme perspektifini önemsiz bir konumda bırakmıştır. Birçok çalışmasını erkeklerle yapmış, aldığı cevapları kuram için model olarak kullanmıştır.
Toplumsal geleneksel muhakeme: Bir grup araştırmacı, Kohlberg’ in ahlaki muhakeme ile toplumsal geleneksel muhakeme arasında yeterli ayrımı yapmadığını savunmuştur. Toplumsal uyum muhakemesinin odak noktası, davranışları kontrol etmek ve toplumsal düzeni korumaktır. Kurallar keyfidir. Çatal bıçak kullanımı gibi.
Ahlaki muhakeme ise ahlaki konulara ve ahlak kurallarına odaklanır. Kurallar keyfi değil zorunlu genel kabul gören ve nesneldir. Yalan söyleme, aldatma, hırsızlık yapma gibi kurallar ahlaki kurallardır. Ahlaki yargılamalar adaleti kapsarken, toplumsal yargılamalar toplumsal örgütlemeyi kapsar.
kohlberg, bu kuramı oluştururken, çocuklara çeşitli ikilemler sunarak, verdikleri cevapları incelemiştir. en bilinen ikilemlerden biri heinz'ın ikilemidir. heinz'ın karısı kanserdir. acilen alınması gereken ilaçları vardır ama çok pahalı oldukları için heinz'ın alma imkanı yoktur. mahalledeki eczaneye gider, durumu anlatır ve ilaçları veresiye vermesi için eczacıya ricada bulunur. eczacı, ilaçların çok pahalı olduğunu ve peşin parayla aldığını gerekçe göstererek ilaçları veresiye vermeye razı olmaz. hayal kırıklığıyla eczaneden çıkan heinz, gece yarısı eczaneye gelerek camı kırar ve ilaçları çalar. sabahına eczaneye gelen eczacı durumu görünce, heinz'dan şikayetçi olur. kohlberg, verdiği bu metnin ardından çocuklara çeşitli sorular sorar: siz heinz'ın yerinde olsanız ne yapardınız? siz eczacının yerinde olsanız ne yapardınız? siz hakimin yerinde olsanız ne yapardınız? gibi... çocukların verdikleri cevaplar ve cevaplarının gerekçelerine göre, cevabı verenin, kendi kuramındaki ahlaki gelişim basamaklarının hangi düzeyinde olduğunu anlamaya çalışır. kohlberg'in bu ikilemlere dayalı olarak aldığı cevaplardan sonra ulaştığı sonuçların en çarpıcılarından biri de, toplumdaki yetişkinlerin birçoğunun da aslında, genellikle dördüncü evrede olduklarını farketmesidir.