özellikle kariyer sitelerinde 'yabancı dil bilgisi olan' eleman arayan, beyaz yakalı nüfusun bol olduğu, plazalarda konuşlanmış şirketlerde kullanılan dildir.
türkçe ile ingilizce harmanlanır ve ortaya abidik gubidik bir şey çıkar.
zaten herkesin türk olduğu bir ortamda güzel güzel kendi dilimizi kullanmak varken neden bu aptallık?
birde diyoruz ki biz hiç emperyalistlerin sömürgesi olmadık.. halbuki dilimizi çalmışlar haberimiz yok
Skeycılın çok tayt olduğu dönemlerde bi ay seviyesinin arttırılması için tüm çalışanların planlarını dedlayna göre günlük set ediyor olmalarının beklendiği dil ve edebiyattır.
Bu başlık ve içeriklerine katılmakla beraber şu hususları belirtmekte yarar buluyorum.
1) "taşınabilir belleği" terimsel adlandırma olarak usb bellek mi, Flash bellek mi terimlerini genel olarak Türkçe konuşuru tercih ediyor..?!
2) herkesin malumu "selfie" çekerken, genel olarak hadi fotoğraf çekilelim mi deniyor, selfie çekilelim mi ya da özçekim( her ne kadar çok kabul görmeyen bir terim olsa da) yapalım deniyor..?!
Bu basit ve hayatın her anında kullanılan iki terimde bile Türkçe konuşuru mutabık değil. Bakın, bu iki terim belli bir bilimsel ve iş alanına ait özel bir terim olmamasına rağmen kullanımı karışık. Bu durumu eleştirmekte bir sorun yok ama daha bu iki sözcüğü bile Türkçe olarak kullanmayıp sonra şöyle özenti, böyle hava atmak için konuşuluyor demek biraz kendine bakmadan başka özentileri yargılamak olur.
Belli iş alanlarındaki Türkçe dışındaki "özenti", "mecburî kullanım" Türkiye Türkçesinde dil kirliliğine neden olmaktadır. Buraya kadar tamam ama şöyle de bir gerçeklik var. Bazı sözcükler terim bakımından türkçe terim oluşturulmamış, bazıları da kabul görmemiş. Ayrıca Türkçe olmayan dillere karşı özenti de başka bir faktör. Yabancı dili sadece ingilizce, Fransızca olarak değil; bazı iş alanlarında da bilinçli bir şekilde Arapça özentisi görülmekte.
Bu dil kirliliğinin çözümü, bilinçli bir toplum ve erklerin tutumuyla önlenebilir.
geçen hafta çarşamba sabahı 04:30 sularında ankara'dan yola çıkıp bozüyük'te, türkiye'nin tanınmış markalarından biri ile fason üretim için yapacağımız anlaşmayla ilişkili toplantıya girdik sabah 08:30 civarında. biz işin finansal boyutunu incelemek ve bu kısımla ilgili pazarlık etmek için toplantıdaydık iki finansçı olarak. yahu toplantıya girdik; herkeste bir "outsource edelim", "gelecek meetingimizi nerde set edelim", "üretim dipartmından check almadan bir strateji set etmemiz zor" falan havada uçuşuyor! lan bozüyük'teyiz ha yanlış anlaşılma olmasın! biz ankara'dan gelen takım elbiseli tipler. ben zaten takığım "karma" dillere. neyse sonra kitledik finansman giderini bu bozüyük plazası bebelerine. hayır, sen sonuçta mecidiyeköy'de değilsin. ağzını yaya yaya konuşursun, havalı havalı apple saat takarsın, tabletle girersin toplantıya ama ankara'dan bebeler gelir çakar gider finansman giderini sana. hatta libor değişikliğini de sözleşme garantisine aldık. sen aman meetinglerini en pasıbıl tarihe set et. sikeculunu da çek et önce aman. benim ödemelerim gecikmesin de :)
ulan hadi yurt dışında yaşarken, ne bileyim "aplikeyşını doldurdun mu" dersin "track geldi mi?" dersin, "print ettin mi?" dersin, çünkü o sırada beynin "başvuru formu"na, "benzin dolu tıra ne deniyodu aq, hah tanker"e ya da "çıktı" ya gitmez. çünkü günlük hayatında o şekilde geçmez o zıkkımların isimleri, refleks olarak ağzından öyle çıkar da...
levent kırca'lık aziz nesin'lik bir şekilde bir dil kullanmanın anlamı nedir hiç bilmiyom. nerde duyacak olsam götümle gülerim heralde de denk gelmedim henüz. bir plazaya en yakın uzaklığım en iki otobüs durağı mesafesinde oldu şu ana dek, ondandır heral.
vakti zamanında plazada çalışmış bir genel müdürlük personeli olarak sıkça karşılaştığım bir hadiseydi. lakin o zamanlar fi tarihi diyebileceğimiz kadar eski olduğundan henüz yeni yeni ortaya çıkıyordu bu dil.
aklımda kalanlardan örnek vereyim, pekişsin. - larden bey, cumartesi gününe bir miting ayarlayabilir misiniz? - elbette. pankartları da ben mi hazırlayayım? - sori? - brançtan hemen sonra uygun mu diyordum. - okey. bay! - ...
fazla takılmamak lazım buna. genellikle yabancı dilden gelme birtakım fiillerin çekimini yapmayıp, etmek yardımcı fiiliyle iş yürütmek şeklinde işliyor bu yeni dil. hiç de yeni değil halbuki. ara ara gündeme getirilip yeni bir yemek gibi önümüze sürülen osmanlıca da bu şekilde bir dildir. o zamanlar arabi ve farisi lisanında fiiller etmek ile çekilirdi, şimdi ingilizce fiillere yapılıyor aynısı. diliniz yeterince güçlü değilse, siz yeterince güçlü değilseniz, vatandaşınız diline sahip çıkmıyorsa kaçınılmaz. bundan yüz yıl sonra çince karışık bir dil kullanılıyor olabilir. hatta o zaman eleştirecek kimse bile kalmayabilir.
kurumsal şirketlerde, beyaz yakalı diye tabir ettiğimiz çalışanların, konuşma dilinde, "havalı" olsun diye türkçe'ye ingilizce kelime ilave ettikleri gayri resmi dil. bir çok komedi programına da konu oldu, izlerken de oldukça güldük.
günlük hayatta fazlasıyla yanlış kullanıma maruz kalan canım türkçem plaza çalışanları tarafından uydurulmuş yeni modelle katledilmeye devam edilmekte. işin ilginci, bu insanlar üniversite sınavına girdiklerinde onca türkçe sorusunu doğru çözmek için de ter döküyor.
eleştiri yönelttiğinizde ise "ama canım bazı kelimelerin anlamını türkçe'de karşılayan kelimeler yoook kiiii!! " şeklinde geri dönüş alıyorsunuz. "geri dönüş" demişken tam da burda plaza insanı olsayadı "feedback" yapıştırırdı hemen.
bir de türkçe ingilizce karışımın dışında, dilde zaman karışımı da yapıyor bu arkadaşlar. "...yapıyor olacağım." bu tümce ile gelecek zaman mı şimdiki zaman mı ifade edilmektedir? cevabını bilen varsa beri gelsin.
şimdi en çok kullanılanlardan bir kaç örnek bakalım:
cclemek: e-postayı bilgi için bir kişiye iletmek aksiyon almak: harekete geçmek attach etmek: e-postaya bir belge eklemek confidential: gizli cross check : tekrar kontrol etmek deadline: bir iş ya da görevin teslim zamanı. feedback: geri bildirim. confirm etmek: onaylamak lcv: lütfen cevap veriniz meeting set etmek: toplantı yapmak off day: tatil günü
şimdi bu yukarıda yazılanların hangisinin türkçe karşılığı yok? (şşş! yanlarına yazdım türkçe karşılıklarını, tabi ki var!)
eczacıbaşı holding'in yönetim kurulu başkanı bülent eczacıbaşı'nı tebrik etmek gerekiyor. "uydurukça" diye tabir ettiği her yanlış telaffuza 5 tl ceza uyguluyormuş.
deadline. buna ne deseniz olmuyor. baksanıza önerilen karşılık sözcük değil, bildiğin açıklama.
giderayak iyice saldığım bir işyerinde toplantılarda, konuşmalarda direk "ölüm" demeye başlamıştım. "ölümü kaçırmayalım", "o işin ölümü yaklaşıyor" falan. hakiki deli gibi baktılar, birşey diyemediler. sonra birileri daha kullanmaya başladı ama onlar bir iki denemeden sonra bakışlara tahammül edemedi.
yaygınlaşsa, dalga geçerken dilimize bir katkı sağlamış olacaktım oysa. olmadı haliyle.
bir şirkette "bu toplantı odasında türkçe konuşurken, ingilizce kelime kullanmıyoruz" diye ufak tabelalar her toplantı odasına konmuş.
farkındalık geliştirmek adına güzel bir uygulama ama bir süre sonra o farkındalık kalmaz. toplantı odasına her girdiğinde o tabelaya bakarsın ama görmemeye başlarsın. daha farklı bir şeyler yapmak lazım. daha doğrusu toplantı esnasında müdüre "bu concern'e hızlı aksiyon almak için supplier'la bir toplantı set ettik." dediğinde müdürün "efendim?? anlamadım ne dedin??" demesi ve sen cümleyi düzeltene kadar bu soruyu yinelemesi lazım. hala anlamıyorsan tabelayı işaret edebilir... o zaman "haaaa" diyip "bu sorunu hızlıca çözebilmek için tedarikçi firmayla bir toplantı yapacağız." diye çevirirsin. böyle böyle farkındalık canlı tutulmuş olur. yoksa müdür de "tamam, meeting invitation'ı bana da gönderin" diye cevap verirse al o tabelayı çöpe at.
sadece plazalarla sınırlı değildir bu güzide dilsel yapının kullanım yerleri ve bu dili konuşabilenler de yalnızca beyaz yakalılar değildir elbet. "beyaz yaka jr." diye tabir ettiğim gençler de sık kullanır. onları ingilizce eğitim veren herhangi bir üniversitenin kampüsünde ve çevresinde görebilirsiniz. buraya kadarki kısım ufak bir bilgilendirme kısmıydı kalan kısımsa tamamen iç dökme.
ya bu kulaklar neler duydu azizim bir bilseniz keşke. dün, aslında daha çok zaman geçti çünkü taslağı ne zaman kaydettiğimi hatırlamıyorum, iki arkadaşımla takılıyordum ve aniden "ya çok haklısın envayırmınt gerçekten insanı potenşılından far biyond puş ediyor." cümlesi ortama bomba gibi düştü. yemin ederim ruhum çekildi ya. hayatımda bu kadar ırzına geçilmiş bir dil kullanımı görmedim. ki işin komiği de şu ki bu cümleden 5 dk sonra ortama bir turist geldi ve bizden ayrılıkçeşmesi'ndeki cuma pazarının yerini istedi. bu puştlu muştlu kız bir gevelemeye başladı, dili dolandı falan ama nasıl gülüyorum. az önce bir şeyleri eşiıv etmek için kamfırt zonundan ayrılan kız az sonra "tuesday bazaar"ı "two city bazaar" diye anlayıp "which two city?" diye sorunca yemin ederim gülmekten kendimi kaybettim ben. olayın devamı yok bende maalesef nasıl düştüysem banktan artık.*
şaka bir yana bence çok ciddi bir problem dilimizi konuşanların bu halde olması. insan zaman zaman terimleri hatırlayamayabilir ki o bile bence kişinin inanılmaz büyük bir eksikliğidir ve ivedilikle düzeltilmelidir ama başarmak fiili yerine achieve dediği zaman orada kendini ve bence psikolojisini de sorgulamalıdır insan.
Ayrıca belirtmeliyim ki ingilizcenin bu hegemonyası sadece türkçemizle sınırlı değil. Tüm dünya dilleri bu sorundan muzdarip. Fransızlar dahi, dil konusunda nasıl muhafazakar oldukları malumdur, bu problemden çok muzdaripler ve bir çözüm arasalar da doğru düzgün bulamıyorlar. ya kelimeyi direkt yazıp okuyarak başına "le, la, les" koyuyorlar ya da kelimenin yazılışını da aynı bırakıp fransız aksanıyla okuyorlar.
Bu konuya birçok farklı perspektiften bakılabilir. Kimi bireye indirgeyebilir (sömürge aydını, aşağılık kompleksi, doğu toplumu üyesi olmanın getirdiği sendromlar vs.) Kimi de makro düzeyde (küreselleşme ve bütün haline gelen kültür, lingua franca, sermayenin ingilizce konuşan ülkelerde olması ve bilimin dilinin ingilizce olması vs.) yaklaşabilir olaya. Hepsi de haklıdır çeşitli dosyalarda.