irani halkların tarih sahnesinde yükselmeye başladığı, bronz çağı çöküşü'nü takip eden süreçte bugün azerbaycan cumhuriyeti ve güney azerbaycan olarak da bilinen iran'ın kuzeybatısında siyasi birliklerini kurarak, aryan olarak bilinen akraba kavimlerin bağlılıklarını kazanan ve dönemin sith lordları yeni asur imparatorluğu'nun ortadan kalkmasında büyük rol oynayan irani grup.
bugünkü türkmenistan civarlarından, iran platosuna giriş yapmaya başlayan irani halklar arasında, yerleştikleri bölge itibariyle ilk başlarda en avantajlı durumda olan med kabileleri, kuzey ve kuzeybatıda urartular ve başkaca kuzey kafkas dil ailesine mensup diller konuştukları tahmin edilen kavimler, batıda asurlular ve güneybatıda elamlılar gibi birbiriyle akrabalığı bulunmayan komşulara ve kalan yönlerde akraba oldukları başkaca irani halklarla temaslara sahiplerdi. her ne kadar yerleştikleri bölge, daha geniş anlamda orta doğu coğrafyasının "medeni, yerleşiklik kültürü oturmuş" sayılabilen bölgelerinden birisi değilse de, bu tarihlere kadar pastoralist yaşayan irani halkların yerleşik hayata geçiş aşamasına oldukça uygun olduğu açıktır. zira kafkaslar, elburz dağları, zagros dağları ve doğu anadolu toroslarıyla birlikte son derece dağlık bir ortamda, nispeten hayvan sürülerinin rahat edebileceği düzlüklerle birlikte tarıma uygun araziler, gelişmiş düşmanların saldırılarına karşı geri çekilebilecek büyükçe bir hinterland ve siyasi birlik kuramamış pek çok bağımsız, yayılmaya uygun kabilenin yaşam alanlarının ortasında bir bölgedir yunanların verdikleri isimlerle media ve media atropatene. daha sonraları iran'ı domine edecek kuzenleri olan persler ise, halihazırda yerleşik bir kültürün ve otokton bir dilin var olduğu elam topraklarını tam olarak egemenlikleri altına alıncaya kadar daha sıkışık ve yayılmaya müsait olmayan bir coğrafyada yerleşmişlerdir.
med dilinden* günümüze herhangi bir yazıt kalmamış olup, genelde dil bilimciler tarafından kuzeybatı irani diller grubuna ait görülmüş ve yaşayan en yakın akrabasının yine azerbaycan'da varlığını sürdüren talışça olabileceği öne sürülmüştür. fakat bu aşamada tüm tahminlerin spekülatif olduğunu vurgulamak gerekir.
bronz çağı çöküşünden itibaren orta doğu'ya meydanı boş bulup tabiri caizse kan kusturan yeni asur imparatorluğu'nun iç karışıklıkları, yüzyıllar boyunca sistematik bir şekilde baskı altına aldıkları diğer halklar arasında beklenen fırsatın geldiği intibasını uyandırmış ve yakın sayılabilecek bir zamanda, bölgenin asurlular tarafından bile saygı duyulan kültürel merkezi olan başkentlerinin yaşadığı yıkımı unutmayan babillilerin öncülük ettiği bir kalkışmaya, medler de dahil olarak 15 yıl gibi kısa bir sürede 3 yüzyıldır mısır'dan, zagros dağlarına, anadolu'dan bereketli hilale kesintisiz egemenliklerini süren asurluları yıkmayı başarmışlardır. bu aşırı otoriter ve baskıcı imparatorluğun ardından 60 yıllık bir süre irani halkların önde gelen unsuru olmaya devam eden medler, bu pozisyonlarını m.ö. 549'da büyük kuraş* önderliğinde eski elam toprakları olan anşan ve persia'dan isyanlarına başlayan perslere kaybeder ve yerlerini ahameniş imparatorluğu'na bırakırlar.